تصور کنید در حال رانندگی هستید، ناگهان لاستیک ماشین پنچر می‌شود. کنار جاده می‌ایستید و درمانده به جاده نگاه می‌کنید. چه احساس تلخی داشت؟ شکست عاطفی نتیجه اتمام رابطه‌ای است که در آن دو نفر عاشق هم بوده‌اند. در واقع، این تجربه نوعی فروپاشی روانی است که فرد احساس ناتوانی و درماندگی عمیقی را لمس می‌کند و عملکرد عادی زندگی‌اش مختل می‌شود. در چنین شرایطی روانشناس یا روان‌درمانگر مانند همان امدادخودرویی است که با استفاده از انواع روش‌های روان درمانی فردی به شما کمک می‌کند تا دوباره سرپا شوید. (مقاله مرتبط: تفاوت روانشناس با روانکاو)
در این فرایند، مشاور همراه شما است تا عوامل ایجادکننده استرس و رنجتان را بشناسید، سپس برنامه درمانی منحصربه‌فردی برای شما می‌چیند. در نهایت به شما در مدیریت و مقابله با این وضعیت کمک می‌کند. اگر احساس می‌کنید زیر فشار روحی طاقت‌فرسایی قرار گرفته‌اید، این مقاله از کلینیک حس را مطالعه کنید تا راهکارهای موثری برای شناخت، مدیریت و عبور از رنج شکست عاطفی را یاد بگیرید.
شکست عاطفی چیست؟
به نقل از سایت healthdirect: «شکست عاطفی به دوره‌ای از زندگی فرد گفته می‌شود که در آن استرس و فشارهای روحی به حدی افزایش می‌یابند که فرد احساس ناتوانی و درماندگی می‌کند و دیگر قادر به مقابله با آن‌ها نیست. در این وضعیت، فرد از نظر جسمی و روانی احساس فروپاشی می‌کند.»
همه افراد در شرایطی مثل پایان رابطه‌ای مهم، دور شدن از عزیزان اضطراب و نگرانی را تجربه می‌کنند. اما اگر این احساسات به طور مداوم حضور داشته باشند، شدت بگیرند و زندگی روزمره فرد را مختل کنند، او به اصطلاح دچار شکست عاطفی شده است. واژه شکست بار سنگینی دارد که هر کسی نمی‌تواند آن را به دوش بکشد.
دکتر رومانوف در سایت verywellmind این‌گونه می‌گوید: «شکست عاطفی تشخیص رسمی بالینی در سلامت روان نیست. این عبارت به‌عنوان اصطلاح کلی استفاده می‌شود که چند حوزه از سلامت روان را درگیر می‌کند. (مقاله مرتبط: روان درمانی چیست)»
از دست دادن عزیزان، مشکلات خانوادگی، بحران‌های مالی، از دست دادن شغل، تجربه‌های تلخ شخصی، تبعیض و نژادپرستی، اختلافات و جدایی در روابط، بیماری‌ها و آسیب‌های جدی، تجربیات آسیب‌زا (تروما)، خشونت و فشارهای کاری یا تحصیلی همگی می‌توانند زمینه‌ساز این وضعیت باشند. در واقع هر رویداد استرس‌زا و غیرمنتظره‌ای که توانایی فرد برای مقابله با آن را تحت‌الشعاع قرار دهد، به شکست عاطفی ختم می‌شود. (مقاله مرتبط: تروما چیست)
علائم شکست عاطفی چیست؟
اگر بعد از تمام شدن رابطه‌ای این نشانه‌ها را در خودتان می‌بینید متاسفانه درگیر شکست عاطفی شده‌اید.
| دسته | علائم |
| علائم عاطفی | اضطراب و بی‌قراری، احساس تهدید شدید، انرژی پایین و خستگی، غم شدید، نگرانی، اضطراب، ترس یا عصبانیت، احساس گناه، بی‌ارزشی، ناتوانی یا شرم، خشم، تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی یا فوران‌های عاطفی، از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها، انزوا و تمایل به اجتناب از کار و محیط‌های اجتماعی، تغییر در نحوه نگاه به جهان، خود و دیگران، افکار خودکشی یا آسیب به خود |
| علائم جسمی | سرگیجه، عرق کردن، کابوس، تنش عضلانی، مشکل در تنفس، ضربان قلب نامنظم، عادات غذایی نامناسب، لرزش و تکان، بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی زیاد، علائم گوارشی مانند گرفتگی یا ناراحتی معده |
۱۶ راهکار در مواجهه با شکست عاطفی
همان‌طور که هر مشکلی راه‌حل خاص خود را دارد، شکست عاطفی هم مدیریت می‌شود. از جمله راهکارهای کلیدی برای عبور از این بحران عاطفی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- یادگیری روش‌های آرام‌سازی
تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا، ذهن‌آگاهی و آرام‌سازی عضلانی پیش‌رونده از روش‌های موثر برای کاهش استرس و ایجاد آرامش هستند. این تکنیک‌ها به شما کمک می‌کنند تا ذهن و بدن خود را متعادل و واکنش‌های اضطرابی را کنترل کنید. همچنین تمرکز بر روی تصاویر یا صحنه‌هایی که حس آرامش را در شما تقویت می‌کنند می‌تواند به بهبود وضعیت روانی شما کمک کند.
۲- مراقبت از خود
رژیم غذایی متعادل داشته باشید، الگوی خواب سالم را رعایت کنید و حداقل پنج روز در هفته، روزانه ۳۰ دقیقه به ورزش بپردازید. از مصرف مواد مخدر، الکل و مقدار زیاد کافئین (مانند قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و شکلات) پرهیز کنید، چراکه این مواد منبع استرس هستند.
۳- برنامه‌ریزی و استراحت
تنظیم لیست کارهای روزانه و تعیین اولویت‌ها باعث می‌شود کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشید، اما استراحت‌های کوتاه در طول روز هم موثر است. در پایان روز دستاوردهای خود را مرور کنید. اگر همه کارهایتان را انجام نداده‌اید، خود را سرزنش نکنید. لیست خود را دوباره بنویسید و یادتان باشد که هر روز فرصتی جدید برای شروعی تازه است.
۴- مشاوره بگیرید
برای یادگیری روش‌های موثر در مدیریت استرس، اضطراب و افسردگی مراجعه به متخصص سلامت روان تاثیر فراوانی دارد. روانشناس یا مشاور با ارائه راهکارهای مناسب به شما کمک می‌کند احساساتتان را ببینید و بپذیرید. همچنین، میتوانید از مشاور خود درباره گروه‌های حمایتی اطلاعات بگیرید، چراکه ارتباط با افرادی که تجربه‌های مشابهی دارند، می‌تواند حس همدلی و حمایت را در شما تقویت کند. مشاور به شما کمک می‌کند چالش‌های رابطه را شفاف و واضح ببینید و هر بخش از چالش‌های رابطه که به شما مربوط بوده است را ترمیم کنید تا در رابطه‌های بعدی به تجربه‌ای موفقیت‌آمیز برسید. با پر کردن فرم زیر میتوانید از بهترین مشاوران کلینیک حس برای عبور از دوران تایم مشاوره دریافت کنید. (مقاله مرتبط: موفقیت در ازدواج دوم)
۵- پارتنرتان را از هر شبکه‌ای که با آن ارتباط داشتید پاک کنید
از دنبال کردن فردی که شما را ترک کرده است (مثلا در فضای مجازی یا در زندگی واقعی) خودداری کنید. هرچند ممکن است تمایل شدیدی به پیگیری زندگی او داشته باشید، اما این کار فقط روند بهبودی و کنار آمدن با جدایی را طولانی‌تر و سخت‌تر می‌کند؛ بنابراین، بهتر است با وجود سختی‌های احساسی، رابطه را کاملا قطع کنید. این قطع ارتباط در نهایت به شما آرامش بیشتری می‌دهد و به عبور از این مرحله کمک می‌کند. (مقاله مرتبط: مشاوره پیش از طلاق)
۶- عصبانی نباشید و کسی را سرزنش نکنید
هرچند فکر کردن به اتفاقات گذشته احساس عصبانیت و ناراحتی ایجاد می‌کند، اما سرزنش کردن فردی که شما را ترک کرده است هم هیچ کمکی به بهبود شرایط نمی‌کند. به جای غرق شدن در خشم و سرزنش رابطه تمام‌شده را با دید منطقی بررسی کنید، اشتباهات و نقاط ضعف آن را بشناسید و از این تجربه‌ها برای رشد شخصی و بهبود روابط آینده خود استفاده کنید.
۷- وارد رابطه جدید نشوید، تا آمادگی پیدا کنید
شکست عاطفی مانند افتادن در رودخانه‌ا‌ی خروشان است. اگر بی‌حرکت بمانید و اجازه دهید جریان آب شما را غرق کند، آسیب بیشتری می‌بینید. اما اگر به‌آرامی شنا کنید و خود را به ساحل برسانید، فرصتی برای تنفس و حرکت به جلو پیدا می‌کنید. کنار آمدن با شکست عاطفی هم نیاز به صبوری دارد تا به آرامش و رشد برسید. یادتان باشد که دنیا پر از افراد جدید است و پس از گذر این دوره، قطعا رابطه‌ای سالم و جدید را تجربه می‌کنید.
۸- فعالیت‌های جدید را تجربه کنید
یکی از بهترین راه‌های کنار آمدن با شکست عاطفی، غرق شدن در فعالیت‌های جدید است. یادگیری مهارت تازه، ثبت‌نام در کلاس‌های ورزشی، هنری یا علمی و حتی سفر به مکان‌های جدید، ذهن شما را از افکار منفی دور می‌کند. تجربه‌های تازه حس بهتری به شما می‌دهند. حواستان باشد قرار نیست با این تجربه‌ها احساساتتان را فراموش کنید این مسیر فقط مانند مسکن رنجتان را کمتر می‌کند.
۹-روابط اجتماعی خود را گسترش دهید
شکست عشقی باعث می‌شود که تمایل کمتری به معاشرت با دیگران داشته باشید. ارتباط با دوستان و خانواده یکی از موثرترین راه‌ها برای عبور از این مرحله است. حضور در جمع‌های دوستانه، شرکت در رویدادهای اجتماعی و حتی پیدا کردن دوستان جدید، روحیه شما را بهبود می‌بخشد و از احساس تنهایی جلوگیری می‌کند.
۱۰– به خودتان هدیه بدهید
خودتان را همان‌طور که هستید دوست داشته باشید و به شخصیتتان اهمیت بدهید. یک هدیه کوچک مانند خرید کتاب، لباس جدید یا حتی خوردن غذایی که دوست دارید، می‌تواند حس بهتری به شما بدهد. این کار به شما یادآوری می‌کند که نیاز به مراقبت و توجه دارید.
۱۱–موسیقی و هنر را در برنامه خود بگنجانید
موسیقی، نقاشی، نوشتن یا هر نوع فعالیت هنری دیگر می‌تواند ابزاری عالی برای بیان احساسات و تسکین ذهن باشد. گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش یا نوشتن احساسات در قالب شعر و داستان به شما کمک می‌کند تا هیجانات خود را به شیوه‌ای سالم پردازش کنید.
۱۲- به طبیعت پناه ببرید
گذراندن وقت در طبیعت یکی از راهکارهای فوق‌العاده برای کاهش استرس و بهبود حال روحی است. پیاده‌روی در پارک، کوه‌نوردی، نشستن کنار دریا یا حتی گذراندن یک بعدازظهر در فضای باز، انرژی مثبتی به شما منتقل می‌کند و باعث آرامش ذهنی می‌شود.
۱۳- روی اهداف شخصی خود تمرکز کنید
به جای فکر کردن به گذشته، آینده را در نظر بگیرید. فهرستی از اهداف خود تهیه کنید و برای رسیدن به آن‌ها برنامه بنویسید. این اهداف می‌توانند شامل پیشرفت شغلی، تحصیلی یا حتی بهبود مهارت‌های شخصی باشند. تمرکز بر اهداف جدید، انگیزه‌ای برای حرکت به جلو ایجاد می‌کند.
۱۴- از شبکه‌های اجتماعی فاصله بگیرید
گاهی اوقات دیدن زندگی دیگران در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه در شرایطی که حال روحی خوبی ندارید، استرس‌زا است. اگر احساس می‌کنید که شبکه‌های اجتماعی باعث مقایسه‌های منفی و ناراحتی شما می‌شوند، برای مدتی از آن‌ها فاصله بگیرید و زمان بیشتری را در دنیای واقعی سپری کنید.
۱۵- خودتان را ببخشید
شاید گاهی خود را به خاطر اشتباهات گذشته سرزنش کنید، اما باید بدانید که هیچ‌کس کامل نیست. مهم‌ترین نکته این است که از تجربه‌های گذشته درس بگیرید و به خودتان فرصت دوباره بدهید. بخشیدن خود، یکی از مهم‌ترین مراحل در کنار آمدن با شکست عاطفی است.
۱۶- باور داشته باشید که این مرحله هم می‌گذرد
هیچ احساسی دائمی نیست و همان‌طور که روزهای سخت می‌آیند، روزهای خوب هم در راه هستند. به خودتان یادآوری کنید که این شرایط موقتی است و با گذشت زمان، همه چیز بهتر می‌شود. باور به بهبودی و تغییر، نیرویی قوی برای حرکت رو به جلو و ساختن آینده‌ای بهتر است.
آسیب‌های شروع رابطه جدید پیش از درمان شکست عاطفی
شاید این ضرب‌المثل را از زبان مادربزرگ‌ها شنیده باشید: «زخم کهنه را با چسب نو درمان نمی‌کنند.» وارد شدن به رابطه جدید آن هم زمانی که هنوز زخم‌های شکست عاطفی‌تان بسته نشده‌اند، از چاله به چاه انداختن خودتان است. بعد از شکست عاطفی شما با کوله‌باری از آسیب‌ها و تجربه‌های دردناک روبه‌رو هستید. همچنین ذهنتان آشفته و منفی‌باف است.
اگر با این ترس‌ها و آسیب‌ها وارد رابطه جدیدی شوید نمی‌توانید یار جدید را بشناسید، دنیایش را درک کنید و به طور موثر با او ارتباط بگیرید چراکه ذهن همچنان احساس خطر و ناامیدی می‌کند. امکان دارد کنترل‌گر و بدبین شوید یا به خاطر ترس از دست دادن و تنها شدن باج عاطفی دهید. در واقع ناخودآگاه همان روند قبلی و الگوهای آسیب‌زننده را تکرار می‌کنید. پس بگذارید زمان بگذرد و بعد از جلسه‌های مشاوره پارتنری هم‌سو و همراه پیدا کنید.
روش‌های پیشگیری از شکست عاطفی
اگر بخواهیم واقع‌بینانه بگوییم که چرا رابطه‌ای به جدایی ختم می‌شود، باید تمامی الگوهای آسیب‌زننده به رابطه را در نظر بگیریم. درواقع اگر رفتارهای خودمان را بررسی کنیم و زنگ خطرها را بشناسیم می‌توانیم از فروپاشی روانی و شکست عاطفی جلوگیری کنیم. روش‌های پیشگیری از شکست عاطفی عبارت‌اند از:
- هدف‌هایی مشخص پیدا کنید.
- از تنهایی نترسید.
- به ارزشمندی خودتان ایمان داشته باشید.
- در روابط برای خودتان حد و مرز بگذارید.
- در برقراری رابطه افراط‌وتفریط نکنید.
کلام آخر
بحران احساسی یا شکست عاطفی زمانی است که احساس می‌کنیم دیگر نمی‌توانیم از پس مسائل بر بیاییم و تسلیم می‌شویم. هر فرد ظرفیت متفاوتی برای استرس دارد؛ بنابراین این نقطه برای هر کدام از ما متفاوت به نظر می‌رسد. وقتی در میدان مشکل یا بحران قرار می‌گیریم، احساس می‌کنیم که داریم له می‌شویم و نمی‌توانیم از پس آن بر بیاییم. اما وقتی از آن موقعیت فاصله بگیریم، آرامش پیدا کنیم، از خودمان مراقبت کنیم و کمک بگیریم می‌توانیم با دیدگاه جدید، راه‌حل‌های بهتری پیدا کنیم.
رسیدن به آرامش و بازسازی روان نیازمند زمان و حمایت است. کمک گرفتن از متخصصان باعث ایجاد دیدگاهی جدید و راه‌حل‌های موثر می‌شود. تیم متخصص کلینیک حس همراهتان هستند تا در مدیریت استرس و بحران‌های احساسی به شما کمک کنند. همین حالا با پرکردن فرم نوبت‌دهی اولین قدم را برای رهایی از تله شکست عاطفی بردارید.
سوالات متداول
- اگر عزیزمان با شکست عاطفی مواجه شد چه اقداماتی انجام دهیم؟
به صحبتهای عزیزتان گوش دهید، همدلی کنید، مشاوره ندهید و از او بپرسید چطور میتوانید کمک کنید. او را به سمت دریافت کمک حرفهای سوق دهید و اگر افکار خودکشی داشت، با اورژانس اجتماعی یا همان ۱۲۳ تماس بگیرید. - بهبود شکست عاطفی چقدر طول میکشد؟
مدت زمان بهبود شکست عاطفی بستگی به فرد، شرایط خاص و شدت بحران دارد. - چه تکنیک درمانی مناسب شکست عاطفی است؟
درمان شکست عاطفی معمولا ترکیبی از تکنیکهای مختلف رواندرمانی است که به نیاز فرد و شدت وضعیت او تفاوت دارد.