خانواده درمانی یکی از روش‌های مؤثر در بهبود سلامت روان و عملکرد اعضای خانواده است. این روش بر ارتباط میان اعضا تمرکز دارد تا روابطشان را بهبود بخشند، تعارضات را مدیریت کنند و محیط خانوادگی سالم‌تر به وجود آورند. همچنین مشاوره خانواده به حل مشکلات بین فردی کمک می‌کند و در مواقعی که یکی از اعضای خانواده درگیر اختلالات روانی است، به سایر اعضا می‌آموزد چگونه از او حمایت کنند.
مشاوره خانواده می‌تواند تغییرات مثبتی در نحوه تعامل اعضای خانواده ایجاد کند و موجب افزایش درک متقابل، همدلی و انسجام در روابط خانوادگی شود. در این مقاله از کلینیک حس به بررسی تأثیر خانواده درمانی بر سیستم خانواده می‌پردازیم. پس همراه ما باشید تا لمس کنید چگونه روان درمانی خانواده باعث تقویت روابط خانوادگی شما میشود و محیطی آرام و صمیمی ایجاد می‌کند.
| مزایا و معایب خانواده درمانی | |
| مزایا | مؤثر در درمان مشکلات روانی، عاطفی و سلامت، بهبود روابط بین اعضای خانواده و کاهش تعارضات، تأثیر مثبت بر عملکرد افراد در محیط کار یا مدرسه، گزارش بهبود در سلامت عاطفی، جسمی و رفتار فرزندان توسط شرکت‌کنندگان |
| معایب | عدم تمایل یک یا چند عضو خانواده به شرکت در جلسات می‌تواند باعث افزایش تعارض شود، نیاز به صداقت، شفافیت و تعهد از سوی شرکت‌کنندگان برای ایجاد تغییرات مثبت، لزوم پایبندی به برنامه درمانی و حضور منظم در جلسات، احتمال تجربه احساسات ناخوشایند در طول جلسات |
خانواده درمانی چیست؟
خانواده درمانی نوعی روان درمانی گروهی است که بر بهبود روابط و رفتارهای درون خانواده تمرکز دارد. خانواده گروهی از افراد است که به یکدیگر اهمیت می‌دهند. در مشاوره خانواده این گروه شامل ترکیب‌های مختلفی از عزیزان مانند والدین یا سرپرستان و فرزندانشان، خواهر و برادرها، پدربزرگ و مادربزرگ، عمو، عمه، دایی، خاله، دوستان، سرپرستان خویشاوندی میشود. مشاوره خانواده در موقعیت‌های زیر نقش مهمی ایفا می‌کند. (مقاله مرتبط: روان درمانی چیست)
- سازگاری با تغییرات جدید در زندگی
- چالش‌های مرتبط با افزایش سن
- مواجهه با فقدان و سوگ
- تعارضات در روابط مانند اختلاف بین والدین و فرزندان یا میان خواهر و برادرها
به نقل از سایت clevelandclinic: «متخصصان سلامت روان از روش مشاوره خانواده برای درمان برخی از اختلالات روانی یا رفتاری در عضوی از خانواده استفاده می‌کنند. مثلاً در این روش روانشناس با بررسی عملکرد کل سیستم خانواده و کمک گرفتن از آن‌ها می‌تواند به درمان بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا) مراجع کمک کند.»
فرایند روان درمانی خانواده توسط متخصصین آموزش‌دیده در زمینه سلامت روان و دارای مجوز سازمان نظام روانشناسی، مانند روانشناس یا مشاور انجام میشود. این متخصصان معمولاً دارای مجوز تخصصی در زمینه مشاوره پیش از ازدواج و خانواده هستند. (مقاله مرتبط: تفاوت روانشناس با روانکاو)
انواع روش‌های خانواده درمانی کدام‌اند؟
متخصصان سلامت روان از روش‌های مختلفی در پروسه مشاوره خانواده استفاده می‌کنند. همچنین بسیاری از آن‌ها در یک یا چند نوع خاص تخصص دارند. نوع درمان با توجه به نیازها و شرایط خاص خانواده انتخاب میشود.
برخی از انواع خانواده درمانی عبارت‌اند از:
۱- خانواده درمانی عملکردی
این روش معمولاً برای خانواده‌هایی که فرزندانشان مشکلات رفتاری دارند، به کار می‌رود. در این درمان الگوهای خانوادگی که در ایجاد رفتارهای مشکل‌ساز کودک نقش داشته‌اند، بررسی می‌شوند. همچنین بر بهبود ارتباطات خانوادگی، تقویت مهارتهای فرزندپروری و ایجاد انگیزه برای رفتارهای مثبت تأکید دارد.
۲-مشاوره زناشویی یا زوج درمانی
این نوع درمان برای شما و همسر یا شریک عاطفی‌تان است. درمانگران ازدواج و خانواده به زوج‌ها کمک می‌کنند مشکلاتشان را ببینند و برای حل آن‌ها تلاش کنند. این مشکلات شامل مسائل ارتباطی، تربیت فرزندان، امور مالی، درک شرایط روانی خود یا شریک زندگی میشود. (مقاله مرتبط: زوج درمانی چیست)
۳-خانواده درمانی راهبردی
این روش درمانی کوتاه‌مدت است که بر ایجاد تغییرات مثبت در ساختار و رفتارهای خانوادگی تمرکز دارد. این درمان بر این اصل استوار است که خانواده نقش کلیدی در رشد و پرورش کودکان دارد. معمولاً از این روش برای خانواده‌هایی که فرزندشان مشکلات رفتاری دارد، استفاده میشود.
۴- خانواده درمانی ساختاری
در این نوع درمان روابط درونی، مرزبندی‌ها و سلسله‌مراتب درون خانواده بررسی میشود. تمرکز اصلی این روش بر تعاملات مستقیم بین اعضای خانواده است و با هدف ایجاد تغییرات مثبت در الگوهای ارتباطی انجام میشود. مبنای مشاوره ساختاری این است که خانواده‌ها با راهنمایی درمانگر، می‌توانند راه‌حل‌های جدیدی برای مشکلات ارتباطی خود پیدا کنند.
۵- خانواده درمانی سیستمی
در این روش مشکلات خانواده از زاویه‌های مختلفی بررسی میشود. مثلاً درمانگر نقش مراجع را در روابط عاشقانه، نقش او به‌عنوان والدین و فرزند والدینش در نظر می‌گیرد. همچنین مشاور تأثیرات فرهنگی، مذهبی، سیاسی و وضعیت اجتماعی اقتصادی بر سلامت روان و رفاه عاطفی فرد را بررسی می‌کند.
خانواده درمانی به چه مشکلاتی می‌پردازد؟
روش‌های درمان خانواده در زمینه‌های مختلفی تأثیر می‌گذارند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مشکلاتی که خانواده درمانگر به حل آن‌ها می‌پردازد را بررسی می‌کنیم.
| نوع مشکل | موارد قابل‌بررسی |
| مشکلات ارتباطی | روابط پرتنش، استرس، خشم و پرخاشگری، طلاق، مشکلات عاطفی، سازگاری با تغییرات ناگهانی (مانند بیکاری، مهاجرت یا نقل‌مکان) |
| آسیب‌ها و بیماری‌ها | آسیب‌های روحی یا جسمی، کنار آمدن با بیماری حاد یا مزمن، از دست دادن عزیزان و سوگ |
| اختلالات روانی | اختلالات اضطرابی، اختلالات خوردن، اختلالات خلقی، اختلالات شخصیت، اختلال مصرف مواد |
| مشکلات رفتاری کودکان | اختلال سلوک، اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه، اختلال نافرمانی مقابله‌ای |
نقش درمانگر در خانواده درمانی چیست؟
در خانواده درمانی، درمانگر با ایجاد فضایی امن و حمایتی، از اعضای خانواده می‌خواهد نگرانی‌ها، چالش‌ها و انتظارات خود را بیان کنند. او همه را تشویق می‌کند تا با یکدیگر حرف بزنند و شنونده‌ی خوبی باشند. همچنین به روشن‌تر شدن احساسات و کلمات کمک می‌کند تا سوءتفاهم‌ها کاهش یابند و درک متقابل افزایش پیدا کند. درمانگر نقش مهمی در آگاه‌سازی اعضای خانواده از تأثیر رفتارها و گفتارشان دارد و راهکارهایی برای همکاری در جهت ایجاد تغییرات مثبت ارائه می‌دهد. از آنجا که گفت‌وگو بخش اصلی این فرایند است، حضور فعال تمامی اعضای خانواده در جلسات و ایجاد رابطه‌ای مبتنی بر اعتماد با درمانگر، برای دستیابی به نتایج مطلوب ضروری است.
تصور کنید که در خانواده‌ای، والدین و فرزند نوجوانشان به دلیل اختلافات مداوم بر سر ساعت خواب، استفاده از گوشی و عملکرد تحصیلی دچار تنش شده‌اند. پدر و مادر احساس می‌کنند که فرزندشان به حرفهای آن‌ها گوش نمی‌دهد، در حالی که نوجوان احساس می‌کند که والدینش او را نمی‌فهمند و بیش از حد سخت‌گیری می‌کنند. در جلسات خانواده درمانی درمانگر ابتدا از هر یک از اعضای خانواده می‌خواهد که نگرانی‌ها و احساسات خود را بدون قطع کردن صحبت دیگری بیان کنند.
سپس درمانگر به والدین کمک می‌کند تا متوجه شوند که نوجوانشان نیاز به استقلال بیشتری دارد و همچنین به فرزند کمک می‌کند که بفهمد والدینش از روی نگرانی و محبت محدودیت‌هایی را تعیین می‌کنند. در نهایت درمانگر راهکارهایی ارائه می‌دهد تا این خانواده بتوانند به توافق برسند. با این روش سوءتفاهم‌ها کمتر می‌شوند و اعضای خانواده یاد می‌گیرند که چگونه با هم تعامل بهتری داشته باشند.
کلام آخر
در جامعه ما روابط خانوادگی اهمیت فراوانی دارد و ترمیم آسیب‌های روانی در خانواده زودتر جواب می‌دهد. خانواده درمانی راهکاری مؤثر برای تقویت روابط و حل مشکلات درون خانواده است. درمانگران متخصص با استفاده از تکنیک‌های حرفهای، به اعضای خانواده کمک می‌کنند تا الگوهای ارتباطی ناسالم را شناسایی و تغییر دهند، تعارضات را مدیریت کنند و مهارتهای لازم برای مقابله با چالش‌های آینده را بیاموزند.
کلینیک روانشناسی حس با ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره خانواده، آماده‌ی کمک به شما در این مسیر است. اگر به دنبال بهبود روابط خانوادگی خود هستید، همین امروز با مشاوران کلینیک حس تماس بگیرید و اولین قدم را برای آرامش بیشتر در خانواده بردارید. برای کسب اطلاعات بیشتر و تعیین وقت مشاوره به صفحه اصلی سایت مراجعه کنید یا با مسئول پذیرش کلینیک به شماره ۰۹۰۲۲۶۷۰۶۲۲ تماس بگیرید.
سؤالات متداول
- در جلسه اول چه سؤالاتی از درمانگر بپرسیم؟
برای شناخت بهتر درمانگر بهتر است میزان تحصیلات، تجربه، تعداد و مدتزمان جلسات و میزان هزینه را بررسی کنیم. - هزینه جلسات خانواده درمانی چقدر است؟
هزینه جلسات به مدتزمان جلسه، قرارداد مشاور با مراجع، رویکرد درمانی، میزان تحصیلات مشاور و تعرفههای سازمان نظام روانشناسی بستگی دارد. - مدتزمان جلسات مشاوره خانواده چقدر است؟
تعداد جلسات به مشکلات خانواده بستگی دارد اما معمولاً در هر هفته یکبار، جلسهای به مدت ۵۰ دقیقه تا یک ساعت برگزار میشود. - آیا خانواده درمانی برای همه مناسب است؟
میزان اثربخشی در مشاوره خانواده به تمایل اعضا برای همکاری و مشارکت در جلسات بستگی دارد. - درمانگر خانواده باید چه ویژگیهایی داشته باشد؟
درمانگر خانواده باید صبور، همدل، بیطرف، متخصص در روانشناسی خانواده و دارای مهارتهای ارتباطی قوی باشد.