مهاجرت به تغییر جغرافیایی ختم نمی‌شود، بلکه می‌تواند تأثیرات عمیقی بر پیچیده‌ترین و مهم‌ترین روابط انسانی، یعنی روابط خانوادگی، بگذارد. والدین مهاجر در مواجهه با فرهنگ متفاوت، زبان بیگانه و دشواری‌های ادغام اجتماعی، سردرگم می‌شوند و احساس تنهایی می‌کنند. این احساسات منفی به‌شدت بر روابطشان با اعضای خانواده تأثیر می‌گذارد.
راهکارهایی مانند ایجاد شبکه‌های حمایتی، آموزش زبان و فرهنگ، برگزاری برنامه‌های فرهنگی، ارائه مشاوره‌های والدین و مشارکت دادن کودکان در تصمیم‌گیری‌ها، روابط همدلانه‌ای در خانواده ایجاد می‌کند و باعث پیشرفت تک‌تک آن‌ها در جامعه جدید میشود. تا انتهای این مقاله از کلینیک حس همراه ما باشید تا با ابعاد مختلف تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی آشنا شوید. همچنین، راهکارهایی برای تقویت و بازسازی بافت خانواده در مواجهه با چالشهای مهاجرت پیدا کنید.
تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی چیست؟
تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی مهم‌ترین چالشی است که مهاجران با آن روبه‌رو می‌شوند. دلایل مهاجرت، شرایط کشور مقصد و ویژگی‌های شخصیتی اعضای خانواده، همگی در شکل این تأثیرها نقش مهمی دارند. مثلاً مهاجرانی که به دلایل اقتصادی مجبور به ترک وطن شده‌اند، ممکن است تحت‌فشارهای مالی بیشتری قرار بگیرند و این فشارها بر روابط خانوادگی آن‌ها تأثیر بگذارد. یا خانواده‌هایی که به دلیل تحصیل و فرصت‌های شغلی بهتر مهاجرت می‌کنند، ممکن است با چالشهای فرهنگی و زبانی بیشتری روبه‌رو شوند.
ویژگی‌های شخصیتی اعضای خانواده، مانند انعطافپذیری و توانایی سازگاری با تغییرات می‌تواند در نحوه برخورد آن‌ها با این چالش‌ها و حفظ روابط خانوادگی نقش پررنگی داشته باشد. همچنین، نحوه ارتباط و تعامل اعضای خانواده با یکدیگر نیز بر کیفیت روابط خانوادگی در طول فرایند مهاجرت تأثیرگذار است. خانواده‌هایی که توانایی خوبی در برقراری ارتباط و حل تعارضات دارند، معمولاً بهتر می‌توانند با چالش و ترومای مهاجرت کنار بیایند. حمایت اجتماعی و شبکه‌های حمایتی که خانواده‌ها در کشور مقصد ایجاد می‌کند هم تأثیر مستقیمی بر تقویت روابط خانوادگی دارند.
چرا پس از مهاجرت روابط خانوادگی دچار مشکل میشود؟
اختلافات خانوادگی در میان مهاجران معمولاً از عوامل زیر سرچشمه می‌گیرد:
تفاوتهای فرهنگی و ارزش‌ها
یکی از چالشهای اصلی که خانواده‌های مهاجر با آن روبه‌رو هستند، تفاوتهای بنیادین بین فرهنگ‌های فردگرا و جمع‌گرا است. این تفاوت‌ها در ارزش‌ها، باورها و شیوه‌های ارتباطی به‌شدت خودنمایی می‌کند. در فرهنگ‌های فردگرا، استقلال فردی، موفقیت شخصی و آزادی انتخاب بسیار مهم هستند. در مقابل، در فرهنگ‌های جمع‌گرا، اهمیت به جامعه، خانواده و هماهنگی گروهی برجسته است. (مقاله مرتبط: شوک فرهنگی مهاجرت)
این تفاوت‌ها می‌توانند درک متفاوتی از نقشها، مسئولیت‌ها و انتظارات در خانواده ایجاد کنند. مثلاً در یک خانواده با پیشینه فرهنگی جمع‌گرا، تصمیم‌گیری‌های مهم معمولاً با مشورت تمام اعضای خانواده گرفته میشود، درحالی‌که در یک خانواده با پیشینه فرهنگی فردگرا، افراد ممکن است مستقل‌تر تصمیم بگیرند. علاوه بر این تفاوت در سبک‌های ارتباطی می‌تواند باعث ایجاد سوءتفاهم و تنش‌هایی در روابط خانوادگی شود.
تفاوت در باورها و ارزش‌ها درباره تربیت فرزندان هم می‌تواند یکی دیگر از دلایل اختلاف و تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی باشد. در برخی فرهنگ‌ها، تأکید بر احترام به بزرگ‌ترها و رعایت قوانین اجتماعی بسیار مهم است، درحالی‌که در فرهنگ‌های دیگر، استقلال و خودشکوفایی کودک در اولویت قرار دارد. این تفاوت‌ها می‌توانند به‌ویژه زمانی که فرزندان با فرهنگ جدید سازگارتر می‌شوند، بین والدین و فرزندان اختلاف ایجاد کند. (مقاله مرتبط: تربیت فرزند پس از مهاجرت)
فشارهای روانی و اجتماعی
تغییر محیط زندگی، شغل، دوستان و آشنایان، نیاز به سازگاری با فرهنگ و شیوه زندگی جدید، همگی می‌توانند باعث ایجاد اضطراب و استرس شدید شوند. این استرس‌ها سلامت روان افراد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند و می‌توانند روابط بین اعضای خانواده را به هم بریزند. علاوه بر استرس، احساس تنهایی و انزوا هم یکی دیگر از چالشهای رایج در مهاجرت است. دور شدن از خانواده و دوستان در کشور مبدأ و دشواری در ایجاد روابط اجتماعی جدید در کشور مقصد باعث احساس انزوای اجتماعی، تنهایی بعد از مهاجرت و افسردگی بعد از مهاجرت می‌شوند.
مشکلات مالی ناشی از مهاجرت، مانند جستجوی شغل جدید و تأمین هزینه‌های زندگی، می‌تواند فشار زیادی بر خانواده وارد کند و به تنشها و اختلافات بین اعضای خانواده دامن بزند. تغییرات در نقش‌های خانوادگی نیز می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. مثلاً والدینی که به دلیل ساعات کاری طولانی در محیط جدید کمتر در خانه حضور دارند، ممکن است وظایف تربیتی را به فرزندان بزرگ‌تر بسپارند. این امر می‌تواند باعث بروز فشار روانی بر فرزندان و کاهش تعامل مستقیم والدین با کودکان شود یا نقش زن و مرد برابر شود. در نتیجه، زنان مجبور می‌شوند در بیرون از خانه هم کار کنند و مردان هم در کارهای خانه همراه همسرشان باشند. (مقاله مرتبط: حفظ زندگی مشترک پس از مهاجرت)
اختلافات بین‌نسلی
یکی از چالشهای رایج در خانواده‌های مهاجر، تفاوت در سرعت سازگاری با فرهنگ جدید بین نسل‌ها است. معمولاً فرزندان، به دلیل انعطافپذیری بیشتر و تعامل گسترده‌تر با همسالان، سریع‌تر با فرهنگ جدید سازگار می‌شوند و ارزش‌ها، باورها و سبک زندگی متناسب با آن را در پیش می‌گیرند. در مقابل، والدین که به فرهنگ اصلی خود وابسته‌تر هستند، در حفظ سنت‌ها و ارزش‌های خانوادگی اصرار می‌ورزند. این تفاوت در سرعت سازگاری و انتظارات، تنها بخشی از تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی است.
والدین انتظار دارند که فرزندانشان ارزش‌ها و رفتارهای سنتی را حفظ کنند، اما فرزندان به پذیرش ارزش‌ها و سبک زندگی جامعه راغب تر هستند. این اختلاف در دیدگاه‌ها می‌تواند به‌ویژه در مورد مسائل مهمی مانند تحصیل، شغل و ازدواج، به درگیری و سوءتفاهم ختم شود. (مقاله مرتبط: مشکلات ازدواج با مرد خارجی)
سایر عوامل
تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی بر هیچ‌کس پوشیده نیست و این تأثیرات حتی اگر فرصتی برای شروع دوباره باشد نمی‌تواند مشکلات قبلی خانواده را به طور خودکار حل کند. همچنین، تفاوت در دیدگاه‌ها نسبت به سلامت روان که در برخی فرهنگ‌ها صحبت درباره آن تابو محسوب میشود، می‌تواند مانع از جست‌وجوی کمک برای حل مشکلات خانوادگی شود.
به نقل از سایت amychentherapy: «پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در بسیاری از فرهنگ‌های آسیایی، افراد به دلیل پایبندی به ارزش‌های سنتی و جمع‌گرایی، کمتر تمایل به درخواست کمک و استفاده از منابع سلامت روان دارند. این امر دلایل پیچیده‌ای در باورهای فرهنگی عمیق دارد.»
برای کاهش تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی چه راهکارهایی وجود دارد؟
تا این قسمت از مطلب به بررسی تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی و علت‌های مختلف آن پرداختیم. حال می‌خواهیم به شما راهکارهایی ارائه دهیم تا بتوانید با این چالش‌ها بهتر کنار بیایید و روابط خانوادگی خود را تقویت کنید.
۱- از خدمات مشاوره و سلامت روان استفاده کنید
علم روانشناسی مهاجرت طیف گسترده‌ای دارد که بخش مهمی از آن به کاهش تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی می‌پردازد. روان‌شناسان مهاجرت در کنار شما هستند تا با آموزش مهارت‌ها، زوج‌درمانی و تقویت بافت خانواده به شما کمک کنند که چالشهای ناشی از مهاجرت را بهتر مدیریت کنید. این متخصصان با ارائه راهکارهای فردی و گروهی، به تقویت ارتباطات عاطفی و کاهش تنش‌های ناشی از تفاوتهای فرهنگی و تغییرات محیطی کمک می‌کنند. چنانچه احساس می‌کنید برای مقابله با چالش مهاجرت نیاز به مشاوره دارید، فرم زیر را پر کنید تا بهترین متخصصان کلینیک حس در این راه به شما یاری برسانند. (مقاله مرتبط: زوج درمانی چیست)
۲- احساساتتان را تجربه کنید
احساسات ما، مهمانانی هستند که به طور موقت به ذهنمان سر می‌زنند. لزومی ندارد به هر احساسی که تجربه می‌کنیم، فوراً واکنش نشان دهیم یا بخواهیم آن را تغییر دهیم. اگر به خودمان اجازه دهیم احساساتمان را بدون قضاوت و سرزنش بپذیریم، گامی مهم در جهت سلامت روان برداشته‌ایم. وقتی احساساتمان را تأیید می‌کنیم، در واقع به خودمان می‌گوییم که حق داریم هر احساسی را تجربه کنیم و این احساسات بخشی از تجربه انسانی ما هستند. این پذیرش به ما کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری با طوفان احساساتمان روبه‌رو شویم، آن‌ها را بهتر مدیریت کنیم و در نهایت تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی را کاهش دهیم.
۳- رفتارهای مشکل‌ساز را شناسایی کنید
برای این‌که بتوانید تغییری در زندگی‌تان ایجاد کنید و از تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی بکاهید، اول باید بفهمید چه چیزهایی شما را ناراحت می‌کند. حتی اگر فکر کنید نمی‌توانید شرایط و روابط را تغییر دهید، آگاهی از نیازها و خواسته‌های خودتان به‌شدت اهمیت دارد. بعضی وقت‌ها فکر می‌کنیم یا باید همه چیز را بپذیریم یا رابطه را قطع کنیم، اما همیشه این‌طور نیست. ما می‌توانیم هم‌زمان به نیازهای خودمان اهمیت دهیم و واقعیت را هم بپذیریم. برای پیدا کردن راه‌حل‌های بهتر، اول باید با خودمان روراست باشیم و بدانیم که واقعاً چه چیزی می‌خواهیم.
۴- سعی کنید مشخص کنید به چه چیزی نیاز دارید و چه چیزی در کنترل شما است
پس از شناسایی دقیق عوامل آزاردهنده، گام بعدی، تشخیص نیاز برآورده نشده‌ای است که این احساس ناخوشایند را به وجود می‌آورد. معمولاً تغییر الگوهای رفتاری موجود به افراد فشار وارد می‌کند. مثلاً فردی که مرتباً به شما پند میدهد، ممکن است متوجه تأثیر منفی این رفتار بر شما نباشد. پس به‌جای انتظار برای تغییر خودجوش رفتار او، بهتر است به‌صراحت و با لحنی رسمی، خواسته خود را بیان کنید. برای این کار می‌توانید از ساختار ارتباطی WIN استفاده کنید:
- وقتی این کار را انجام می‌دهی…
- من احساس می‌کنم…
- من به این نیاز دارم…
۵- به خاطر داشته باشید، شما ۵۰ درصد از این رابطه هستید!
شما می‌توانید با تغییر رویکرد خود، تا حدی روی رابطه در خانواده تأثیر بگذارید. اما تغییر اساسی در رابطه نیازمند همکاری همه افراد در خانواده است. اگر طرف مقابل تمایلی به تغییر نداشته باشد، شاید بهتر باشد به دنبال محیطی باشید که نیازهایتان بهتر برآورده شود.
فرض کنید هنگام مواجهه با یک مشکل احساسی، به یکی از اعضای خانواده مراجعه می‌کنید، اما او شما را قضاوت می‌کند یا مشکل شما را کوچک جلوه میدهد. می‌توانید رویکرد خود را تغییر دهید و از او بخواهید به‌جای ارائه راه‌حل یا قضاوت، فقط شنونده باشد مثلاً بگویید: «من الان نیازی ندارم که مشکلم حل شود، فقط می‌خواهم کسی حرف‌هایم را بشنود و درکم کند.» اگر بعد از چندین بار توضیح این نیاز، همچنان حمایت عاطفی لازم را دریافت نکردید، شاید بهتر باشد برای برآورده‌کردن این نیاز به دوستان صمیمی، گروه‌های حمایتی یا مشاور مراجعه کنید.
۶- ارتباطتان را با خانواده و دوستان ادامه دهید
یکی دیگر از راه‌های کاهش تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی برقراری ارتباط با عزیزانتان است. مثلاً با استفاده از فناوری‌های روز دنیا می‌توانید تماس تصویری داشته باشید یا در ایام تعطیلات به دیدار آن‌ها بروید. ارسال هدیه، شرکت در مراسم‌ها از طریق فضای مجازی، اشتراک‌گذاری خاطرات و تجربیات همگی می‌توانند غم دوری از عزیزانتان را کم کند و میزان تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی‌تان را کاهش دهد.
کلام آخر
در این مقاله به طور جامع درمورد تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی صحبت کردیم. اکنون دیگر می‌دانید بعد از مهاجرت چه عواملی بر رابطه افراد در خانواده سایه می‌اندازند و با چه دست‌اندازهایی روبه‌رو می‌شوید. اگر احساس می‌کنید این مسائل بر روابط شما و عزیزانتان تأثیر منفی گذاشته است، ابتدا دلایل و چالش‌ها را شناسایی کنید و سپس با استفاده از راهکارهایی که ارائه شد، برای بهبود شرایط قدمی مثبت بردارید.
یادتان باشد که شما در این مسیر تنها نیستید و تیم روان‌شناسان مهاجرت حس به شما و خانواده‌تان کمک می‌کنند تا با قدرت بیشتری با چالش‌ها روبه‌رو شوید و زندگی جدیدی را با روابط سالم‌تر و نزدیک‌تر آغاز کنید.
سوالات متداول
- مشاوره خانواده چه نقشی در کاهش تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی دارد؟
روانشناس مهاجرت خانواده با تقویت ارتباطات، مدیریت تنشها و آموزش مهارتهای سازگاری، تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی را کاهش میدهد. - آیا مشاوره آنلاین بهاندازه جلسات حضوری بر کاهش تأثیر مهاجرت بر روابط خانوادگی موثر است؟
مشاوره آنلاین با دسترسی راحتتر و انعطافپذیری در زمان بهاندازه جلسات حضوری اثر دارد. - تأثیر مهاجرت بر روابط زناشویی چیست؟
به دلیل تفاوتهای فرهنگی، فشارهای اقتصادی و تغییر در نقشها، روابط زناشویی با چالشهایی مانند اختلافات ارتباطی و افزایش استرس مواجه میشود.