افسردگی در سالمندان چالش روانی جدی است که در بیشتر مواقع به اشتباه بخشی طبیعی از روند پیری تلقی می‌شود. این وضعیت ریشه در عواملی مانند از دست دادن عزیزان، کاهش استقلال و مشکلات جسمی دارد و معمولاً به گوشه‌گیری، پرخاشگری و احساس بی‌ارزشی ختم می‌شود. حالاتی مانند غم مداوم، کاهش علاقه به فعالیتهای روزمره، تغییرات اشتها و انرژی یا شکایت‌های جسمی بی‌دلیل علائم افسردگی در این رده سنی هستند.
برای درمان افسردگی در سالمندان به مجموعه‌ای کامل از روان‌درمانی، دارودرمانی و تقویت تعاملات اجتماعی نیاز داریم. روش‌هایی مانند درمان شناختی رفتاری و شرکت در فعالیتهای گروهی هم می‌توانند تأثیر مثبتی در بهبود روحیه و کاهش انزوا داشته باشند. اگر شما یا عزیزانتان با این چالش‌ها روبه‌رو هستید، تا انتها این مقاله از کلینیک حس را مطالعه کنید و با به‌کاربردن راهکارها زندگی شادی داشته باشید.
| افسردگی در سالمندان | |
| نشانه‌ها | مانند احساس غم عمیق و مداوم، کاهش علاقه به فعالیتهای لذت‌بخش، تغییرات در الگوی خواب و اشتها، خستگی مفرط، احساس بی‌ارزشی، مشکلات تمرکز و حافظه، تحریک‌پذیری و در موارد شدید افکار خودکشی |
| دلایل | ضعف سلامت جسمانی، انزوای اجتماعی، از دست دادن در دوران سالمندی |
| علائم بدنی | سرگیجه، دردهای بدنی، کاهش وزن، دشواری در خوابیدن یا بی‌خوابی، از دست دادن حافظه |
| علائم رفتاری | ترک نکردن خانه، لذت نبردن از کارهایی که قبلاً برایشان خوشایند بوده است، غذا نخوردن، مصرف بیشتر از حد معمول نوشیدنی‌های الکلی، جمع‌آوری وسایل غیرضروری و بی‌اهمیت |
| درمان | الکترو شوک‌درمانی (ECT) تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مکرر، روان‌درمانی یا گفتگو درمانی، درمان دارویی یا روش‌های خودیاری |
افسردگی در سالمندان چیست؟
افسردگی اختلال روانی است که میتواند افراد را در هر سنی، از جمله سالمندان را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه در بعضی مواقع احساس غم طبیعی است، اما اگر این احساس بیش از دو هفته ادامه پیدا کند و توانایی شما را در مدیریت امور روزمره تحت تأثیر قرار دهد، امکان دارد دچار افسردگی شده باشید.
به نقل از سایت healthdirect: «در بین هر ۱۰ نفر از افراد بالای ۶۵ سال، ۱ نفر افسردگی در سالمندی را تجربه می‌کند.»
گاهی اوقات ممکن است سالمندان تصور کنند که نشانه‌هایی مانند احساس غم عمیق و مداوم، کاهش علاقه به فعالیتهای لذت‌بخش، تغییرات در الگوی خواب و اشتها، خستگی مفرط، احساس بی‌ارزشی، مشکلات تمرکز و حافظه، تحریک‌پذیری و در موارد شدید افکار خودکشی به‌خاطر دوران پیری، مشکلات جسمی یا زوال عقل است. همچنین بعضی از آن‌ها تمایلی ندارند درباره مشکلشان صحبت کنند و در پذیرش مشکلاتشان احساس شرم یا ناتوانی دارند. این موضوع میتواند باعث شود سراغ متخصص نروند یا با تأخیر اقدام کنند.
علل افسردگی در سالمندان چیست؟
ضعف سلامت جسمانی، انزوای اجتماعی و تجربه از دست دادن عزیزان سه علت اصلی ایجاد افسردگی در سالمندان هستند که به طور مفصل درباره آن‌ها صحبت می‌کنیم.
۱- ضعف سلامت جسمانی
افسردگی بعد از ۶۰ سالگی معمولاً با مشکلات پزشکی همراه است و در افراد سالم کمتر دیده می‌شود. بیماری‌هایی مانند کمبود ویتامین‌ها، سرطان، بیماریهای تیروئید و عفونت‌ها می‌توانند عملکرد بدن را مختل کنند و باعث ایجاد شرم و افسردگی در سالمندان شوند؛ بنابراین بررسی بیماریهای عروق مغزی در سالمندان مبتلا به افسردگی اهمیت دارد.
همچنین مشکلاتی مانند آرتریت و کاهش تحرک که نیاز به کمک دیگران را افزایش می‌دهند، باعث کاهش حس کرامت فرد می‌شوند و نگرانی‌هایی درباره نیاز به مراقبت در مراکز سالمندان را ایجاد می‌کنند. گاهی استفاده از داروهایی مانند داروهای فشارخون، استروئیدها و داروهای مسکن زمینه‌ساز افسردگی می‌شوند.
۲- انزوای اجتماعی
در مسیر زندگی با بالا رفتن سن، روابط اجتماعی افراد تغییر می‌کند و محدودتر می‌شود. عوامل مختلفی مانند بیماری، از دست دادن عزیزان و تغییر شرایط زندگی در کاهش روابط مؤثر هستند. جدایی از جامعه و دایره دوستان میتواند بر سلامت روان سالمندان تأثیر بگذارد و احساس تنهایی و انزوا را در آن‌ها افزایش دهد.
۳- از دست دادن در دوران سالمندی
دنیا به‌گونه‌ای ناجوانمرد است که ما را ناچار می‌کند شاهد از دست دادن همسر، اعضای خانواده، دوستان یا حیوانات خانگی خود باشیم. این فقدان‌ها حتی شامل کاهش استقلال و توانایی‌های فردی هم می‌شود. بعضی افراد با چنین شرایط دشواری به‌خوبی کنار می‌آیند، اما در مواردی که علائم ناشی از این فقدان یا تغییر، بیش از ۳ تا ۶ ماه ادامه پیدا کند، ممکن است به افسردگی ختم شود.
علائم افسردگی در سالمندان چیست؟
نشانه‌های افسردگی در سالمندان با رده‌های سنی دیگر متفاوت است. سالمندان به‌خاطر تفکرات قدیمی درباره سلامت روان یا دشواری پذیرش این‌که نمی‌توانند به‌تنهایی از پس مشکلات برآیند، تمایل کمتری دارند درباره علائم احساسی افسردگی، مانند احساس ناراحتی یا بی‌علاقگی به فعالیت‌ها، صحبت کنند. همچنین آن‌ها علائم جسمانی را تجربه می‌کنند و متوجه نمی‌شوند که این شکایات بدنی می‌توانند نشانه‌های افسردگی باشند. این علائم شامل موارد زیر است:
- سرگیجه
- دردهای بدنی
- کاهش وزن
- دشواری در خوابیدن یا بی‌خوابی
- از دست دادن حافظه
گاهی سالمندان یا اطرافیان آن‌ها متوجه تغییراتی در رفتارشان می‌شوند که میتواند نشانه‌ای از افسردگی در سالمندان باشد. این تغییرات شامل موارد زیر است:
- ترک نکردن خانه
- لذت نبردن از کارهایی که قبلاً برایشان خوشایند بوده است
- غذا نخوردن
- مصرف بیشتر از حد معمول نوشیدنی‌های الکلی
- جمع‌آوری وسایل غیرضروری و بی‌اهمیت
چگونه افسردگی در سالمندان درمان می‌شود؟
در هر سنی که باشید متخصصان حوزه سلامت روان به شما کمک می‌کنند تا از دام افسردگی نجات پیدا کنید و زندگی شادی داشته باشید. در این زمینه تیمی از روان‌پزشک، مشاور توان‌بخشی، پزشک و مددکار مراجع را همراهی می‌کنند تا در فرایندی استاندارد افسردگی در سالمندان درمان شود. چنانچه سالمندی در خانه دارید و دنبال مشاوران آنلاین حرفه‌ای هستید، می‌توانید به متخصصان کیلینیک حس اعتماد کنید. با پر کردن فرم زیر می‌توانید از مشاوران مربوطه تایم مشاوره رزرو کنید
مشاوران ابتدا ارزیابی‌های بالینی انجام می‌دهند و حتی برای اطمینان از سلامت جسمی‌تان شما را به پزشک ارجاع می‌دهند. روان‌پزشکان داروهای ضدافسردگی مؤثری برای سالمندان، به‌ویژه در افسردگی شدید، تجویز می‌کنند. بااین‌حال، اثرگذاری این داروها معمولاً ۶ تا ۸ هفته زمان می‌برد. در ادامه به چند نمونه از روش‌های روان‌درمانی، پزشکی و خودیاری اشاره می‌کنیم.
۱- الکترو شوک‌درمانی (ECT)
یکی از روش‌های تخصصی برای درمان افسردگی شدید، الکترو شوک‌درمانی است. این روش معمولاً زمانی توصیه می‌شود که داروهای ضدافسردگی اثربخش نبوده‌اند یا علائم افسردگی به حدی شدید هستند که نیاز به مداخله فوری وجود دارد. در این درمان، جریان الکتریکی کنترل‌شده‌ای به مغز ارسال می‌شود و با تحریک فعالیتهای عصبی علائم افسردگی بهبود می‌یابند.
۲- تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مکرر
در روش تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مکرر پزشک با استفاده از پالس‌های مغناطیسی، فعالیت سلول‌های عصبی در نواحی مشخص مغز را تنظیم می‌کند. از آنجایی که این روش نیازی به بیهوشی ندارد و عوارض جانبی آن بسیار محدود است، به‌عنوان روش درمانی کم تهاجم و ایمن شناخته می‌شود.
۳- روان‌درمانی یا گفتگو درمانی
روان‌درمانی روشی مؤثر برای کمک به افراد در مدیریت افکار و احساسات منفی‌شان است که توسط متخصصان سلامت روان مانند مشاوران توان‌بخشی انجام می‌شود. این روش علاوه بر این که به بهبود وضعیت روحی افراد کمک می‌کند، بر جنبه‌های مختلف زندگی آن‌ها هم تمرکز دارد. همچنین روان‌درمانگران با آگاهی از چالش‌های مراقبت از سالمندان، می‌توانند راهکارهای مناسب برای مدیریت بهتر این شرایط را ارائه دهند.
۴- درمان دارویی افسردگی در سالمندان
برای مدیریت افسردگی، داروهای مختلفی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) تجویز می‌شوند. این داروها با تنظیم سطح سروتونین در مغز به بهبود خلق‌وخو کمک می‌کنند. علاوه بر داروها، روش‌هایی مانند کتامین‌درمانی هم برای درمان افسردگی‌های شدید و مقاوم به درمان به کار می‌رود. تیم درمانی که شامل روان‌پزشک، پرستار بهداشت روان یا پزشک عمومی هستند، می‌توانند در انتخاب دارو مناسب و توصیه‌های کامل و لازم به فرد کمک کنند.
۵- روش‌های خودیاری
برای سالمندانی که افسردگی خفیف یا متوسط دارند روش‌های خودیاری می‌توانند مفید باشند. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- وقت‌گذرانی با دوستان، خانواده یا اجتماع
- فعالیت جسمی، به‌صورت فردی یا گروهی مانند ورزش، بازی، طبیعت‌گردی
- شرکت در کلاس‌های موسیقی‌درمانی
- مطالعه مقاله‌های مرتبط با سلامت سالمندان و روان‌شناسی
- عادات غذایی سالم
- استفاده از نور خورشید
- خواب کافی
کلام آخر
افسردگی در سالمندان به دلایل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، مصرف داروهای متعدد، تنهایی و سندروم غروب آفتاب (تشدید علائم افسردگی در اواخر روز) رخ می‌دهد. این بیماری میتواند باعث انزوای اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی شود. خوشبختانه با ترکیبی از دارودرمانی، روان‌درمانی و حمایت اجتماعی میتوان به بهبود وضعیت سالمندان کمک کرد. درمان‌های مکمل مانند نوردرمانی و ورزش هم می‌توانند در تسکین علائم افسردگی مؤثر باشند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم افسردگی را تجربه می‌کند، لطفاً تردید نکنید و با یک مشاور توان‌بخشی یا روان‌شناس بالینی مشورت کنید. با درمان مناسب، می‌توانید به زندگی فعال‌تر و باکیفیت‌تری بازگردید. برای ارتباط با متخصصان کلینیک حس نیز می‌توانید به شماره ۰۹۰۲۲۶۷۰۶۲۲ در واتساپ پیام ارسال کنید.
سؤالات متداول
- انواع افسردگی در سالمندان کداماند؟
افسردگی اساسی، افسردگی خویی، افسردگی ناشی از مصرف مواد یا دارو و افسردگی ناشی از بیماریهای جسمی از انواع افسردگی در سالمندان هستند. - فاکتورهای خطر ابتلا به افسردگی در سالمندان چیست؟
بیماریها، ژنتیک، استرس، مشکلات خواب، تنهایی، عدم تحرک فیزیکی و مشکلات فیزیکی همگی از فاکتورهای خطر ابتلا به افسردگی در سالمندان هستند. - آیا میتوان از ابتلا به افسردگی در سالمندان پیشگیری کرد؟
افزایش فعالیت بدنی، تغذیه سالم، خواب کافی، حفظ ارتباط با خانواده و دوستان و انجام فعالیتهای موردعلاقه میتواند به پیشگیری از افسردگی در سالمندان کمک کند.