همه می‌گویند افسردگی چیست؟ اما کمتر کسی به تاثیر عمیق آن بر ذهن، احساسات و زندگی روزمره توجه میکند. افسردگی یا همان depression اختلالی شایع در سلامت روان است که با احساساتی مداوم مانند غم، ناامیدی، تغییر در افکار، خواب، تغذیه و رفتار همراه است. برخلاف ناراحتی‌های موقتی، افسردگی شدت دارد و زندگی روزمره را مختل میکند. این اختلال هر فردی را بدون در نظر گرفتن سن، جنسیت یا شرایط اجتماعی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تحقیقات ثابت کرده‌اند که عوامل ژنتیکی، زیستی، محیطی و روان‌شناختی در بروز افسردگی نقش دارند. افسردگی طیفی متنوع دارد اما خوشبختانه درمان می‌شود. شرکت در جلسه‌های مشاوره، انواع گروه درمانی، دارودرمانی و ترکیب هر دو روش به بهبود و درمان اختلال افسردگی کمک میکنند. در این مقاله از کلینیک حس این اختلال را از جوانب مختلف بررسی می‌کنیم. پس اگر می‌خواهید بدانید چگونه می‌توانید از تله افسردگی نجات پیدا کنید، تا انتها این مطلب همراه ما بمانید.
افسردگی چیست؟
تا حالا فردی را دیده‌اید که در میان جمع باشد، اما انگار چیزی در درونش شکسته است؟ کسی که لبخند می‌زند، ولی در نگاهش غم و بی‌حالی موج می‌زند؟ افسردگی دقیقا همین‌طور است؛ بار سنگینی که فرد افسرده حمل میکند اما به‌سختی می‌تواند آن را با دیگران در میان بگذارد. شاید او در کنار شما باشد، ولی احساس تنهایی، بی‌ارزشی و خالی بودن میکند. انگار دنیا برایش رنگی ندارد و هیچ‌چیز نمی‌تواند او را به زندگی برگرداند. اما از نظر علمی افسردگی چیست؟
به نقل از سایت psychiatry: «افسردگی که به آن اختلال افسردگی اساسی یا افسردگی بالینی گفته می‌شود، اختلال روانی فراگیری است که به‌طور گسترده‌ای بر احساسات، افکار، رفتار و نحوه دیدگاه فرد نسبت به جهان تاثیر می‌گذارد. این اختلال به فرد احساس مداوم غم، ناامیدی و از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که روزگاری از آن‌ها لذت می‌برد می‌دهد.»
برخلاف غم یا ناراحتی‌های عادی که به مدت زمان کمی در شرایط سخت زندگی مانند از دست دادن شغل یا طلاق رخ می‌دهد، افسردگی برای بیش از دو هفته ادامه دارد. سروکله این اختلال در هر سن و مرحله‌ای از زندگی پیدا می‌شود اما معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰سالگی خودنمایی میکند. اگر افسردگی به‌موقع درمان نشود فرد را به سمت خودکشی یا خود آسیبی سوق می‌دهد.
طبق آماری که در سایت who آمده است: «به نظر می‌رسد که ۳.۸٪ از جمعیت جهان افسردگی را تجربه میکنند و بیش از ۲۸۰ میلیون نفر در جهان به این اختلال مبتلا هستند. همچنین، افسردگی یکی از دلایل اصلی خودکشی است که سالانه بیش از ۷۰۰ هزار نفر را به کام مرگ می‌کشاند.»
افسردگی اختلالی مهم است که تاثیرات منفی عمیقی بر فرد و خانواده‌اش می‌گذارد. اگر این اختلال درمان نشود، مشکلات مختلفی مانند اضافه وزن، بیماریهای جسمی، سو مصرف الکل یا دارو، اضطراب، انزوای اجتماعی و مشکلات در روابط خانوادگی و کاری ایجاد میکند.
مهم‌ترین علائم افسردگی چیست؟
افسردگی معمولا به‌صورت دوره‌ای بروز میکند؛ یعنی فرد چند بار در طول زندگی خود دچار افسردگی می‌شود. در هر دوره علائم به‌طور مداوم و شدید خودشان را نشان می‌دهند و زندگی روزمره فرد را مختل میکنند. اما شایع‌ترین علائمی که نشان می‌دهند فرد دچار افسردگی شده است عبارت‌اند از:
- احساس غم، گریه، پوچی یا ناامیدی (مقاله مرتبط: تنهایی بعد از مهاجرت)
- فوران‌های عصبانیت، تحریک‌پذیری یا ناامیدی حتی در برابر مسائل کوچک
- از دست دادن علاقه یا لذت از بیشتر یا تمام فعالیت‌های معمولی مانند رابطه جنسی، سرگرمی‌ها یا ورزش
- اختلالات خواب از جمله بی‌خوابی یا خوابیدن بیش از حد
- خستگی و کمبود انرژی به طوری که حتی انجام کارهای کوچک نیاز به تلاش اضافی دارد.
- کاهش اشتها و کاهش وزن یا افزایش اشتها برای غذا و افزایش وزن
- اضطراب، تحریک‌پذیری یا بی‌قراری
- کندی در تفکر، صحبت کردن یا حرکات بدنی
- احساس بی‌ارزشی یا گناه، تمرکز بر شکست‌های گذشته یا خود سرزنشی
- مشکل در تفکر، تمرکز، تصمیم‌گیری و به یادآوری
- افکار مکرر یا دائمی درباره مرگ، افکار خودکشی، اقدام به خودکشی یا خودکشی
- مشکلات جسمی غیر قابل توضیح، مانند درد کمر یا سردرد
عوامل زمینه‌ساز افسردگی چیست؟
حالا که متوجه شده‌اید که افسردگی چیست، باید عوامل زمینه‌ساز آن را هم بشناسید تا بتوانید این اختلال را پیشگیری یا مدیریت کنید. این عوامل میتوانند باعث شوند که فرد نسبت به دیگران آسیب‌پذیرتر باشد.
- بیوشیمیایی: عملکرد یا ترشح اشتباه بعضی از ناقل‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین باعث ایجاد یا تشدید علائم افسردگی می‌شوند.
- ژنتیک: امکان دارد افسردگی به‌صورت ارثی و ازطریق ژن به فرد منتقل شود.
- شخصیت: افرادی که دچار نقص‌های شخصیتی هستند مثلا عزت نفس پایین دارند به‌راحتی تحت استرس قرار می‌گیرند و بیشتر از دیگران دچار افسردگی می‌شوند.
- محیطی: قرار گرفتن مداوم در معرض خشونت، بی‌توجهی، سواستفاده یا فقر هم خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد.
انواع افسردگی چیست؟
تا اینجای مطلب گفتیم که افسردگی چیست و چه علائمی دارد. حالا طبق کتابچه راهنمای آماری تشخیصی اختلالات روانی انجمن روان‌پزشکی آمریکا DSM-5، اختلالات افسردگی در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند:
| نوع افسردگی | نشانه‌ها | توضیحات |
| افسردگی بالینی یا اساسی | غمگینی مداوم، از دست دادن علاقه، تغییر در اشتها، مشکلات خواب، خستگی، احساس بی‌ارزشی، مشکل در تمرکز، افکار خودکشی | شدیدترین و رایج‌ترین نوع، علائم مداوم و شدید حداقل به مدت دو هفته |
| اختلال افسردگی مداوم (PDD) | علائم خفیف‌تر از افسردگی اساسی، خستگی، کمبود انرژی، احساس ناامیدی، مشکل در تمرکز، تغییر در اشتها یا خواب | افسردگی خفیف یا متوسط، حداقل دو سال ادامه دارد. |
| اختلال تنظیم خلقی مخرب (DMDD) | تحریک‌پذیری شدید، فوران خشم مکرر، خشم مداوم، مشکل در کنترل خشم | تحریک‌پذیری مزمن و فوران خشم مکرر در کودکان |
| اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD) | تحریک‌پذیری شدید، اضطراب، افسردگی، تغییرات خلقی، حساسیت پستان، نفخ، سردرد | علائم شدید خلقی (تحریک‌پذیری، اضطراب، افسردگی) قبل از قاعدگی |
| اختلال افسردگی به دلیل بیماری | علائم افسردگی همراه با علائم بیماری زمینه‌ای | افسردگی ناشی از بیماریهای زمینه‌ای (کم‌کاری تیروئید، سرطان و…) |
| اختلال عاطفی فصلی | علائم افسردگی در فصل‌های خاص (معمولا پاییز و زمستان)، خستگی، افزایش خواب، افزایش اشتها | افسردگی مرتبط با تغییرات فصلی |
| افسردگی غیرمعمول | افزایش اشتها، افزایش خواب، حساسیت به طرد شدن، احساس سنگینی در دست و پا | علائم غیرمعمول افسردگی (افزایش اشتها، خواب زیاد) |
| افسردگی بارداری و پس از زایمان | غمگینی شدید، اضطراب، احساس بی‌کفایتی، مشکل در خواب، مشکل در ارتباط‌گیری با نوزاد | افسردگی در دوران بارداری یا پس از زایمان |
| اختلال دوقطبی | دورههای افسردگی (غمگینی، بی انرژی) و دورههای شیدایی (شادی بیش از حد، انرژی زیاد، بی‌خوابی) | تجربه دورههای افسردگی در کنار دورههای شیدایی یا هیپومانیک |
درمان افسردگی چیست؟
درمان افسردگی مسیری است که با شناخت و تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی، به‌سوی روشنایی و امید رهنمون می‌شود. متخصصان و روان‌شناسان برای هر مراجع با توجه به عامل زمینه‌ساز افسردگی روشهای مختلفی به کار می‌برند. برای همین نمی‌توانیم برای همه نسخه واحدی بپیچیم و بگوییم بهترین راه درمانی برای افسردگی چیست.
گاهی برای پیشگیری از روشهای آموزش مهارت و خودیاری استفاده می‌شود اما گاهی افسردگی در فرد رخنه کرده است و روشهای دارودرمانی و روان درمانی فردی پاسخ‌گو هستند. در موقعیت‌هایی هم همه روش‌ها مکمل هم هستند و با هم به کار می‌روند. (مقاله مرتبط: روان درمانی چیست)
۱- روشهای پیشگیری و خودیاری
روشهای خودیاری یا درمان‌های افسردگی در خانه برای افرادی که در معرض افسردگی هستند یا می‌خواهند از بازگشت آن جلوگیری کنند، کاربردی هستند. آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و مدیریت استرس، بهبود خواب و تغذیه و ایجاد روتین‌های منظم روزانه، مراقبه، یوگا یا تکنیک‌های آرام‌سازی برای کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی کارآمد هستند. کتاب‌های خودیاری و اپلیکیشن‌های درمانی هم به فرد کمک میکنند تا بفهمد افسردگی چیست و احساسات منفی را کنترل کند.
۲- دارودرمانی
روان‌پزشکان برای درمان افسردگی از داروهای مختلفی استفاده میکنند که شامل داروهایی مانند ربوکستین، فلوکسیتین، سرترالین ۵۰، میرتازاپین و داروهای ضداضطراب مانند آنتی‌سایکوتیک‌ها و متوکلوپرامید می‌شوند. همچنین امکان دارد داروهایی مانند پرفنازین، آمپول نوروبیون و داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای مثل ترازودون و ایمی‌پرامین هم تجویز شوند. (مقاله مرتبط: تفاوت روانشناس و روانپزشک)
یادتان باشد با این‌که می‌دانید داروهای درمان افسردگی چیست، اما استفاده سرخود از آن‌ها عواقبی جبران‌ناپذیر دارد. هر دارو زیر نظر روانپزشک، به‌صورت منحصربه‌فرد و با توجه به موقعیت و شدت افسردگی تجویز می‌شود.
۳- روان‌درمانی
به نقل از سایت who: «انواع روشهای روان‌درمانی مانند نقشه راه، به شما کمک میکنند تا مسیر پرپیچ‌وخم افکار منفی و رفتارهای ناسالم را شناسایی کنید و تغییر دهید. از فعال‌سازی رفتاری که شما را به سوی فعالیت‌های لذت‌بخش سوق می‌دهد تا درمان شناختی رفتاری که الگوهای فکری مخرب را به چالش میکشد، هر کدام ابزاری قدرتمند در دستان شما برای بازگشت به زندگی هستند.»
روان‌درمانی بین فردی، با تمرکز بر بهبود روابط و درمان حل مسئله با ارائه راهکارهای عملی شما را در مواجهه با چالش‌های زندگی یاری میکنند. این درمان‌ها چه در جلسات حضوری گرم و صمیمی و چه در فضای مجازی امن و در دسترس حتی از طریق منابع خودیاری همراه شما در این سفر پرفرازونشیب هستند.
۴- الکتروشوک درمانی (ECT)
به نقل از سایت معتبر psychiatry: «الکترو شوک‌درمانی روشی پزشکی است که در آن با تحریک الکتریکی مغز تحت بیهوشی، تشنج‌های کوتاه‌مدت ایجاد می‌شود.»
این روش که از دهه ۱۹۴۰ به کار می‌رود معمولا دو تا سه بار در هفته و در مجموع بین شش تا دوازده جلسه، توسط تیمی متخصص شامل روانپزشک، متخصص بیهوشی و پرستار انجام می‌شود. در واقع این روش با ایجاد تغییراتی در عملکرد شیمیایی مغز به بهبود علائم افسردگی کمک میکند.
کلام آخر
در این مقاله به سوال اساسی افسردگی چیست پرداختیم و گفتیم این اختلال چه تاثیری بر زندگی دارد. حالا می‌دانید افسردگی به‌قدری بر عملکرد فرد تاثیر منفی می‌گذارد که می‌تواند در تمامی جنبه‌های زندگی او مثل روابط اجتماعی، کار، تحصیل و حتی سلامت جسمی اختلال ایجاد کند و کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.
اگر هرکدام از علائم را در خودتان یا اطرافیانتان می‌بینید و نیاز به کمک دارید، به‌هیچ‌وجه تردید نکنید. ما در کلینیک حس با تیمی از روان‌شناسان مجرب در کنار شما هستیم تا با ارائه مشاوره‌های تخصصی و درمان‌های موثر، به بهبود روانی برسید و کیفیت زندگی‌تان را به حالت طبیعی و مثبت برگردانید. فرقی ندارد کجای این کره خاکی قدم برمی‌دارید کافی است با پرکردن فرم نوبت‌دهی با مشاوران ما ارتباط بگیرید.
سوالات متداول
- عوامل افزایش خطر ابتلا به افسردگی چیست؟
عوامل خطر افسردگی شامل ویژگیهای شخصیتی، رویدادهای استرسزا و تروماتیک و سابقه خانوادگی افسردگی یا اختلالات روانی است. همچنین سواستفاده از مواد مخدر، بیماریهای مزمن و برخی داروها نیز میتوانند خطر افسردگی را افزایش دهند. - دورههای افسردگی چقدر طول میکشد؟
افسردگی معمولا عود میکند و هرچه تشخیص و درمان در هفتههای ابتدایی آغاز شود، احتمال بهبود بیشتر و خطر بازگشت آن کمتر است. این اختلال چند هفته تا چند ماه طول میکشد. - تاثیر طب سنتی یا سوزنی بر افسردگی چیست؟
طب سنتی و سوزنی با کاهش استرس، بهبود جریان انرژی و تقویت آرامش به کاهش علائم افسردگی کمک میکنند.