زمانی که در پیچ‌وخم احساسات و چالش‌های زندگی سردرگم می‌شوید، روان درمانی می‌تواند همچون چراغی مسیر شما را روشن کند. این روش درمانی با هدف شناسایی و تغییر الگوهای مخرب فکری، رفتاری و احساسی به شما کمک میکند تا به آرامش درونی و کیفیت بالاتری از زندگی برسید. از روان درمانی شناختی رفتاری تا روان درمانی روان دینامیک و همچنین روش‌های دیگر مانند درمان انسان‌گرایانه وجودی یا پذیرش و تعهد طیف گسترده‌ای از انتخاب‌ها وجود دارند.
اما دقیقاً روان درمانی چیست و چگونه این تغییرات را ایجاد میکند؟ روان درمانی به طور معمول شامل مراحلی مانند ارزیابی اولیه، تعیین اهداف درمانی، جلسات مداوم برای شناسایی و تغییر الگوهای ناسالم و در نهایت پایان درمان است. انتخاب بهترین روش درمانی به نوع مشکل، ویژگی‌های شخصیتی و نیازهای شما بستگی دارد؛ بنابراین شروع روان درمانی با روان‌شناس متخصص، اولین گام در این مسیر است. در ادامه این مطلب از کلینیک حس، با شما در مورد اینکه روان درمانی چیست و انواع آن کدام‌اند صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا با آگاهی بیشتر، مسیر درمانی مناسب خود را انتخاب کنید و با اطمینان به اتاق درمان قدم بگذارید.
| متد روان درمانی | جامعه هدف | هدف اصلی |
| اگزیستانسیال | افرادی که به دنبال یافتن معنای زندگی و مسئولیت‌پذیری بیشتر هستند | یافتن معنای زندگی، درک جایگاه خود در جهان |
| روانکاوی | اختلالات شخصیتی، ترس‌های عمیق، مشکلات ریشه‌دار روانشناختی | کشف ناخودآگاه و حل تعارضات |
| تحلیلی | درک عمیق‌تر خود، حل تعارضات درونی | ایجاد تعادل بین آگاهی و ناخودآگاه |
| پویشی | اضطراب، افسردگی، تعارضات خانوادگی | آگاهی از احساسات و پردازش آن‌ها |
| شناختی – رفتاری (CBT) | افسردگی، اضطراب، مشکلات رفتاری | تغییر افکار و رفتارهای منفی |
| گروهی | انواع مشکلات روانی | مقابله با مشکلات، رشد شخصی، ایجاد امید |
| مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) | افکار و احساسات ناخوشایند، زندگی هدفمند | افزایش انعطاف‌پذیری روانشناختی |
| هیجان‌مدار (EFT) | درک و پردازش احساسات | شناسایی و مدیریت احساسات |
روان درمانی چیست؟
روان درمانی مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و روش‌های درمانی است که به شما کمک میکند تا علت احساسات، افکار و رفتارهایی که موجب پریشانی شما می‌شوند و بر کیفیت زندگی‌تان تأثیر می‌گذارند، را درک کنید. در واقع هدف روان درمانی تغییر الگوهای مشکل‌ساز است. از افرادی که از اختلالات روانی رنج می‌برند گرفته تا همه مرجع‌هایی که به دنبال تغییر افکار و رفتارهای ناسالم هستند، می‌توانند از این روش درمانی استفاده کنند.
اگر می‌خواهید لمس کنید که روان درمانی چیست به این مثال توجه کنید. فرض کنید فردی دچار اضطراب شدید اجتماعی است و همیشه از ملاقات با افراد جدید می‌ترسد. در روان درمانی، درمانگر به فرد کمک میکند تا ریشه این ترس را شناسایی کند و از طریق تکنیک‌های مختلف به فرد کمک می‌شود تا کم‌کم از این ترس‌ها عبور کند و رفتارهای اجتماعی خود را بهبود بخشد.
انواع مختلف روان درمانی چیست؟
برای درک بهتر اینکه روان درمانی چیست، لازم است انواع مختلف آن را بررسی کنیم. هر مراجع دنیایی از احساسات، افکار و تجربیات منحصربه‌فرد دارد و از آسیبی متفاوت رنج می‌برد. روان‌درمانگر حرفه‌ای بعد از جلسه ارزیابی، برای هر فرد روش مختلفی را انتخاب میکند. هر مدل از روان درمانی بر اساس نظریه‌ها و رویکردهای مختلفی شکل‌گرفته‌اند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
۱- روان درمانی اگزیستانسیال یا وجودی
این رویکرد بر نگرانی‌هایی مانند ترس از ناشناخته‌ها، مرگ و معنای زندگی تمرکز دارد که بخش اساسی زندگی و وجود انسان هستند. در هسته اصلی این رویکرد این ایده نهفته است که همه ما توانایی‌ها و مسئولیت شخصی برای تصمیم‌گیری و خلق موفقیت‌های خود را داریم.
به نقل از سایت bacp سوزی مسترسان، یکی از مشاوران مستقر در استاک پورت می‌گوید: «رواندرمانی وجودی کمک میکند تا مراجعان جایگاه خود را در دنیا درک کنند و به دنبال هم‌راستایی میان انتظارات اجتماعی، فرهنگی و فردی باشند. این رویکردی بسیار متمرکز بر توانمندسازی مراجع است.»
بسیاری از درمانگران این رویکرد را همراه با انواع دیگر روان درمانی به کار می‌برند. روان درمانی اگزیستانسیال یا وجودی برای افرادی مناسب است که به دنبال یافتن معنای زندگی، درک جایگاه خود در جهان و مقابله با چالش‌های اساسی زندگی هستند و می‌خواهند مسئولیت‌پذیری بیشتری در تصمیمات خود داشته باشند.
۲- روانکاوی
فروید بنیان‌گذار روانکاوی، بر این باور بود که ریشه بسیاری از مشکلات روانی در اعماق ناخودآگاه ما نهفته است. به عقیده او تعارضات سرکوب شده دوران کودکی و تجربیات فراموش شده، اختلالات روانی مختلفی ایجاد میکنند. در روانکاوی، فرد با کمک درمانگر به کاوش در ناخودآگاه خود می‌پردازد و به‌تدریج به افکار، احساسات و خاطرات پنهانی که باعث ایجاد مشکلاتش شده‌اند پی می‌برد.
این روش درمانی برای درمان اختلالات شخصیتی، ترس‌های عمیق و مشکلات ریشه‌دار روانشناختی کاربرد دارد. در واقع این روش به مراجع کمک میکند تا به ریشه اصلی مشکلاتش برسد و با آگاهی از این ریشه‌ها، بتواند آن‌ها را حل کند.
۳- روان درمانی تحلیلی
روان درمانی تحلیلی سفر به عمق ناخودآگاه است. این رویکرد که توسط کارل یونگ پایه‌گذاری شد، بر این باور است که برای رسیدن به سلامت روان و رشد شخصی، باید به فراتر از سطح آگاهی برویم. اما هدف این نوع روان درمانی چیست؟ هدف اصلی این روش، ایجاد تعادل بین آگاهی و ناخودآگاه است. با استفاده از تکنیک‌هایی مانند تفسیر رویاها، تحلیل نمادها و گفت‌وگوهای عمیق، افراد می‌توانند جنبه‌های پنهان شخصیت خود را لمس کنند.
یونگ معتقد بود که ناخودآگاه ما سرشار از نمادها، تصاویر و الگوهایی است که می‌توانند به ما در یافتن معنای زندگی و یکپارچگی شخصیت کمک کنند. با کشف این جنبه‌های پنهان، افراد می‌توانند به رشد معنوی برسند و با اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی و مشکلات بین فردی به طور مؤثرتر مقابله کنند. روان درمانی تحلیلی برای افرادی به کار می‌رود که به دنبال درک عمیق‌تر خود، تعادل بین آگاهی و ناخودآگاهی و حل تعارضات درونی هستند.
۴- روان درمانی پویشی
روان درمانی روان پویشی به مراجعان کمک میکند تا آگاهی بیشتری از احساسات خود پیدا کنند و احساسات حل نشده را پردازش کنند. بر اساس رویکرد فروید به درمان، درمانگران روان پویشی ناخودآگاه را بررسی میکنند تا به خودآگاهی دست یابند و به مراجعان کمک کنند تا افکار خود را درک و تفسیر کنند. روان درمانی پویشی برای مراجعانی که به دنبال بررسی علت اضطراب یا افسردگی هستند و یا خانواده‌هایی که می‌خواهند تعارضات حل نشده خود را بررسی کنند، کاربرد دارد.
۵- درمان شناختی رفتاری
در درمان مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، مشکلات مصرف الکل و مواد، مشکلات زناشویی، اختلالات خوردن و بیماری‌های روانی شدید، روان درمانی شناختی رفتاری (CBT) کاربرد فراوانی دارد. در CBT، درمانگر و مراجع به‌صورت مشترک برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری صحبت میکنند.
این درمان شامل شناسایی و اصلاح تفکرات غلط، تقویت مهارت‌های حل مسئله، رو‌به‌رو شدن با ترس‌ها و استفاده از بازی نقش برای آماده‌سازی مواجهه با موقعیت‌های دشوار می‌شود. همچنین به افراد کمک میکند تا مهارت‌های مقابله‌ای را بیاموزند و خودشان را به‌عنوان درمانگر خود در زندگی روزمره پرورش دهند، به‌طوری‌که بتوانند افکار، احساسات و رفتارهای مشکل‌ساز خود را شناسایی کنند و تغییر دهند.
۶- روان درمانی گروهی
تا اینجا با درمان‌های فردی آشنا شدید اما آیا می‌دانید روش گروهی روان درمانی چیست؟ در این نوع روان درمانی، گروهی کوچک از افراد تحت‌نظر درمانگری حرفه‌ای، با هدف درمانی مشترکی دور هم جمع می‌شوند. افراد با مشکلات مختلفی مانند اضطراب، افسردگی، بیماری‌های جسمی، مشکلات رفتاری و اختلالات اعتیاد می‌توانند از این نوع درمان بهره‌مند شوند. گروه درمانی علاوه بر کمک به مقابله با مشکلات، فرصت‌هایی برای رشد و تغییر فراهم میکند و می‌تواند به‌عنوان درمان اصلی یا در کنار درمان فردی استفاده شود. (مقاله مرتبط: انواع گروه درمانی)
درمانگر در این جلسات نقش تسهیلگر را دارد و اعضا از طریق بحث‌های گروهی مهارت‌هایی برای مقابله با مسائلشان می‌آموزند. همچنین، درمانگر با ارزیابی افراد قبل از تشکیل گروه، آن‌ها را به‌گونه‌ای ترکیب میکند که با موضوعی مشترک، از یکدیگر یاد بگیرند و فضای حمایتی و مؤثری ایجاد شود.
۷- روان درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد
روان درمانی پذیرش و تعهد ACT روشی است که به شما کمک میکند تا با پذیرفتن افکار و احساسات ناخوشایند، به جای مبارزه با آن‌ها، زندگی خود را بهبود ببخشید. این روش باور دارد که تلاش برای تغییر افکار و احساسات منفی، نتیجه عکس می‌دهد. همچنین به شما می‌آموزد که این افکار و احساسات را به‌عنوان بخشی از تجربه انسانی بپذیرید و درعین‌حال بر ارزش‌های مهم زندگی خود تمرکز کنید و رفتارهایی هماهنگ با آن‌ها داشته باشید.
اما مزیت این رویکرد روان درمانی چیست؟ با استفاده از این روش، شما می‌توانید انعطاف‌پذیری روانشناختی خود را افزایش دهید و زندگی هدفمندتری داشته باشید.
۸- روان درمانی هیجان‌مدار
روان درمانی مبتنی بر احساسات (EFT) به این باور است که احساسات با هویت فردی ارتباط نزدیکی دارند و می‌توانند راهنمایی برای تصمیم‌گیری‌ها و تعریف اولویت‌ها در زندگی روزمره باشند. این روش درمانی فرض میکند که آگاهی نداشتن از احساسات و اجتناب از آن‌ها می‌تواند پیامدهای منفی در زندگی ایجاد کند. در جلسات EFT، درمانگر با همدلی به شما گوش می‌دهد و با استفاده از رویکرد بازتابی، شما را در درک و پردازش احساساتتان راهنمایی میکند. هدف این درمان این است که فرد توانایی شناسایی، پذیرش و مدیریت احساسات خود را به دست آورد تا بتواند از آن‌ها برای راهنمایی در تصمیم‌گیری‌های سالم استفاده کند.
مزایای روان درمانی چیست؟
برای آنکه بهتر درک کنیم تأثیرات روان درمانی چیست، به بررسی برخی از مزایای آن می‌پردازیم.
- آموزش مهارت‌های مقابله‌ای
- ایجاد تغییر مثبت در رفتار و نگرش
- بهبود کیفیت زندگی و کاهش تعارضات
- مدیریت بحران‌های زندگی
- بهبود سلامت جسمی
- کاهش علائم اختلالات روانی
- افزایش خودآگاهی، اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس
- بهبود روابط بین فردی
مراحل انجام روان درمانی چیست؟
در مطالب قبلی گفتیم که روان درمانی چیست، اما در این قسمت از مطلب به مراحل روان درمانی می‌پردازیم. روان درمانی، فرایندی مبتنی بر گفت‌وگو است؛ یعنی درمانگر فضایی امن و بدون قضاوت برای مراجع به وجود می‌آورد تا بتواند شفاف صحبت کند. در این فضا مراجع می‌تواند آزادانه درباره افکار، احساسات و رفتارهای خود صحبت کند و گام‌به‌گام به همراه درمانگر، به شناسایی و تغییر الگوهای ناسالم بپردازد.
برای ایجاد رابطه درمانی مؤثر، اعتماد متقابل بین درمانگر و مراجع بسیار مهم است. هر دو طرف باید به طور فعال در جلسات شرکت کنند. جلسات روان درمانی معمولاً به‌صورت هفتگی و هر بار به مدت ۴۵ تا ۵۰ دقیقه برگزار می‌شوند. مراحل روان درمانی به شرایط هر فرد و نوع درمان بستگی دارد. به‌طورکلی، این فرایند شامل چهار مرحله است که عبارت‌اند از:
- مرحله اول درمانگر با مراجع مصاحبه میکند تا درک مشکل او را بفهمد و اهداف درمانی را مشخص کند. همچنین توضیحات کاملی درباره اینکه روان درمانی چیست به او می‌دهد.
- مرحله دوم بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده، تشخیص دقیق انجام می‌شود و برنامه درمانی مناسب تدوین می‌گردد و به مراجع اعلام می‌شود که برای او بهترین روش روان درمانی چیست.
- مرحله سوم رابطه درمانی محکم شده است و درمانگر تکنیک‌های مختلفی را برای کمک به مراجع آموزش می‌دهد.
- مرحله چهارم درمانگر به مراجع کمک میکند تا مهارت‌های لازم برای مدیریت مشکلات خود را به دست آورد.
کلام آخر
در این مقاله برای شما گفتیم که روان درمانی چیست و ۸ نوع مهم و پرکاربرد از انواع روان درمانی را توضیح دادیم. روان درمانی روشی مؤثر برای بهبود سلامت روان است که به کمک درمانگری ماهر انجام می‌شود. انتخاب درمانگر مناسب اهمیت فراوانی دارد و حتی زمان زیادی می‌برد. شما می‌توانید با ارتباط با مشاوران کلینیک حس با شماره ۰۹۰۲۲۶۷۰۶۲۲ تماس بگیرید و با توجه به نیازتان، درمانگر مناسبی را انتخاب کنید.
سوالات متداول
- تفاوت مشاوره و روان درمانی چیست؟
مشاوره به حل مسائل روزمره و بهبود عملکرد زندگی کمک میکند و معمولاً کوتاهمدت است، رواندرمانی برای درمان اختلالات روانی و بهبود سلامت روان با رویکردی تخصصی و بلندمدت کاربرد دارد. مشاوران در مدارس و مراکز مشاوره فعالیت میکنند، رواندرمانگران در مراکز درمانی و کلینیکهای روانشناختی مشغول به کار هستند. - عوارض روان درمانی چیست؟
روان درمانی ممکن است با چالشهایی مانند خستگی از جلسات، تنش با اطرافیان، اضطراب در مواجهه با مسائل دشوار و وابستگی عاطفی به درمانگر همراه باشد. - اقدام مناسب برای کسب بهترین نتیجه از روان درمانی چیست؟
برای اینکه به نتیجهای مطلوب برسید، انتخاب درمانگر مناسب، مشارکت فعال در جلسات، پیروی از پروتکل درمانی و حمایت از خود از اهمیت بالایی برخوردار است.