«بزرگ بشی، یادت میره!». بله این جمله‌ای است که در بچگی موقع درد و آسیب شنیده‌ایم. این جمله نه‌تنها دردمان را کم نمی‌کرد، بلکه با دریافت این حس که اطرافیان رنجمان را ندیده‌اند، احساس تنهایی هم به آن اضافه می‌شد. حالا بزرگ شده‌ایم و همه آن دردها در ذهنمان لانه کرده‌اند و به تروماهایی پیچیده تبدیل شده‌اند. اما تروما چیست؟ تروما واکنشی طبیعی به رویدادهای دردناک و آسیب‌زایی است که شامل حوادث ناگهانی، خشونت، سو استفاده یا مرگ عزیزان میشود.
تجربه مجدد رویداد (فلش‌بک) و دشواری در برقراری روابط از دیگر نشانه‌های تروما هستند. اگرچه این واکنش‌ها طبیعی‌اند، اما می‌توانند زندگی روزمره را مختل کنند. اگر شما هم درگیر خاطره‌‌ای دردناک هستید که هنوز احساساتتان را تحت تأثیر قرار میدهد و نمی‌دانید راهکارهای موثر برای تروما چیست، تا انتهای این مطلب از کلینیک حس همراه ما بمانید. چنانچه احساس می‌کنید برای مقابله با تروما به یک روانشناس دارید، فرم زیر را پر کنید تا متخصصان کلینیک حس با شما تماس بگیرند.
تروما چیست؟
زمانی که ما رویدادهای بسیار استرس‌زا، ترسناک یا ناراحت‌کننده‌ای را تجربه می‌کنیم که مقابله با آن‌ها دشوار یا خارج از کنترل ما است درگیر تروما شده‌ایم. این تروما حاصل حادثه‌ای اتفاقی یا تجربه‌ای است که مدام تکرار میشود. اکثر ما در طول زندگی خود رویدادی را تجربه می‌کنیم که میتواند به‌عنوان تروما در نظر گرفته شود. اما همه ما به یک‌شکل تحت تأثیر قرار نمی‌گیریم. تروما میتواند در هر زمان و سنی اتفاق بیفتد، شاید هم مدت‌ها پس از وقوع رویداد، بر ما تأثیر بگذارد. (مقاله مرتبط: ترومای مهاجرت)
حالا که متوجه شدید تروما چیست و شاید نشانه‌هایی از آن را در خودتان دیده‌‌اید، بد نیست گریز فوق‌العاده‌ای به این جمله از سایت mind بزنیم:
«دیگر نیازی ندارم دردهای جسمی یا احساسی خود را پنهان کنم. من آن را پشت سر گذاشتم، هنوز اینجا هستم، از آن عبور کردم و اکنون احساس می‌کنم قوی‌تر و توانمندتر شده‌ام.»
چه تجربیاتی تروما زا هستند؟
اکنون می‌دانید تروما چیست، اما آیا تجربه شما و اطرافیانتان یکسان است؟ برای لمس این موضوع به مثال زیر توجه کنید:
آرش و امیر تصمیم می‌گیرند در شهربازی سوار وسیله هیجان‌انگیزی مانند ترن هوایی شوند. درحالیکه آرش از هیجان فریاد می‌زند و از تجربه لذت می‌برد، امیر احساس می‌کند که کنترل اوضاع را از دست داده است و وحشت شدیدی را تجربه می‌کند. پس از آن روز آرش به راحتی ماجرا را به‌عنوان خاطره هیجان‌انگیزی تعریف می‌کند، اما امیر بارها با تصور آن لحظه دچار اضطراب شدیدی میشود. امیر ممکن است دچار علائم تروما باشد، درحالیکه آرش هیچ تأثیر منفی‌ای از آن تجربه نداشته است.
حتماً تا کنون فهمیده‌اید قضیه تروما چیست. بله هر فرد تجربه‌ی تروما را به شیوه‌ای منحصربه‌فرد درک می‌کند. واکنش‌های ما به رویدادهای زندگی بسیار شخصی است و به عوامل مختلفی مانند شخصیت، تاریخچه شخصی، سیستم حمایتی و نحوه پردازش اطلاعات بستگی دارد. تروما تجربه‌ای ذهنی است که به‌شدت تحت تأثیر برداشت فرد از رویداد قرار می‌گیرد. شدت و مدت‌زمان تأثیرات تروما هم از در افراد متفاوت هستند.
تروما میتواند شامل رویدادهایی باشد که در آن احساس می‌کنید:
- ترسیده‌اید.
- در معرض تهدید قرار دارید.
- تحقیر شده‌اید.
- طرد شده‌اید.
- رها شده‌اید.
- نادیده گرفته شده‌اید.
- ناامن هستید.
- بدون حمایت هستید.
- گرفتار شده‌اید.
- شرمنده هستید.
- بی‌قدرت هستید.
عوامل زمینه‌ساز تروما
در جدول زیر می‌خواهیم به شما بگوییم عوامل زمینه‌ساز تروما چیست و چه کسانی در معرض آسیب بیشتری هستند.
| عامل ایجادکننده تروما | گروه‌های در معرض خطر |
| رویدادهای ناگهانی یا مداوم | مهاجران و تمامی افرادی که در مناطق درگیری یا بلایای طبیعی زندگی میکنند. |
| آسیب دیدن مستقیم یا مورد غفلت قرار گرفتن | کودکان، افراد مسن، افراد دارای معلولیت، افراد بی‌خانمان |
| شاهد آسیب دیدن دیگران | کودکان، شاهدان خشونت، امدادگران |
| زندگی در فضایی که جو آن تروما زا است. | افرادی که در خانواده‌های دارای خشونت، مدارس با محیط نامناسب یا جوامع با تنش زندگی میکنند. |
| تحت تأثیر قرار گرفتن از تروما در خانواده یا جامعه | نسل‌های بعدی افرادی که تجربه تروما داشته‌اند. |
انواع تروما چیست؟
تجربیات زیادی می‌توانند تروما زا باشند. اما اکثر این تجربه‌ها در دسته‌بندی زیر قرار می‌گیرند.
تروما در کودکی
تجربه تروما در کودکی واقعاً دردناک است. به قول بزرگان: «زخم خوب میشود، اما جایش باقی می‌ماند.» به اول مطالب فلش‌بک بزنم و دوباره یادآور همان جمله آشنای «بزرگ میشی یادت میره» شویم. ندیدن احساسات باعث ماندگاری آن می‌شوند. اگر در موقعیت استرس‌زا حمایتی برای مدیریت تروما دریافت نکرده باشید، یا اگر این تروما به طور مداوم و در طولانی‌مدت رخ داده باشد، احتمال مشکلات سلامت روانی در بزرگسالی افزایش می‌یابد.
ترومای جمعی
ترومای جمعی زمانی رخ میدهد که رویدادی تروما زا برای تعداد زیادی از افراد به طور هم‌زمان اتفاق بیفتد. یعنی همه افرادی که این رویداد را تجربه کرده‌اند، به شکل مشترک درباره آن احساس میکنند یا آن را برای خود تروما زا می‌دانند، اما هرکس به شیوه خود با آن کنار می‌آید. معنای واقعی این مدل تروما چیست؟
تجربه ترومای جمعی میتواند به معنای تجربه علائم شخصی و «علائم اجتماعی» باشد. علائم اجتماعی به‌صورت نحوه برخورد یا واکنش جامعه به تروما خودش را نشان میدهد. مثلاً در زمان کرونا عده زیادی از افراد درگیر تروما شدند.
تروما نسلی
تروما نسلی یا تروما بین‌نسلی نوعی تروما است که در طول نسل‌ها در یک خانواده، فرهنگ یا گروه تجربه میشود. به‌عنوان مثال، شواهدی وجود دارد که نشان میدهد کودکان و نوه‌های افرادی که از هولوکاست جان سالم به در برده‌اند، نرخ بالاتری از مشکلات سلامت روانی را تجربه میکنند. برخی از محققان بر این باورند که تروما ممکن است بر ژن‌های ما تأثیر بگذارد، اما در واقع تروما بر محیطی که در آن رشد می‌کنیم تأثیر دارد. راه انتقال این مدل تروما چیست؟
- داستان‌ها یا هشدارهایی که بزرگان تعریف کرده‌اند. این موضوع میتواند باعث شود که شما هم محتاط باشید.
- میراث تروما که همچنان بر سلامت و ایمنی شما تأثیر می‌گذارد. مانند اثرات مداوم استعمار بر سلامت و رفاه افراد رنگین‌پوست.
- تروما بر نحوه پرورش و مراقبت نسل‌های بزرگ‌تر از ما تأثیر می‌گذارد. مثلاً اگر والدین شما به دلیل تجربه تروما از مکان‌های خاصی اجتناب کرده‌اند، احتمال دارد شما هم در آن مکان‌ها احساس اضطراب کنید.
ترومای حاد
ترومای حاد واکنش شدید به رویدادهای ناگهانی و تهدیدآمیزی است که میتواند زندگی فرد را به طور ناگهانی و عمیقی تحت تأثیر قرار دهد. این رویدادها شامل حوادثی مانند تصادفات رانندگی، حملات ناگهانی و بلایای طبیعی هستند که فرد را در معرض خطر جانی یا آسیب روحی قرار می‌دهند. افرادی که چنین تجربیاتی را پشت سر می‌گذارند، معمولاً احساسات شدیدی مانند شوک، ترس و اضطراب را تجربه میکنند و ممکن است در پردازش صحیح رویداد دچار مشکل شوند.
ترومای مزمن
ترومای مزمن نتیجه قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض تجربیات آسیبزا مانند خشونت خانگی یا سو استفاده است. اما عواقب این مدل تروما چیست؟ این نوع تروما میتواند باعث مشکلات جدی روانشناختی و جسمی شود و معمولاً نیازمند درمان‌های تخصصی و طولانی‌مدت است. (مقاله مرتبط: روان درمانی چیست)
درمان تروما چیست؟
برای رهایی از زخم‌های روحی و احساسی ناشی از تروما، لازم است به عمق احساسات و خاطراتی که از آن‌ها دوری کرده‌اید، بروید. این فرایند شامل آزادسازی انرژی‌های سرکوب‌شده‌ای است که در اثر واکنش‌های طبیعی بدن در مواجهه با خطر (مبارزه یا گریز) در وجودمان انباشته شده‌اند. همچنین یادگیری مدیریت احساسات شدید و بازسازی توانایی اعتماد به دیگران از جمله اهداف مهم در درمان تروما هستند. در ادامه به شما می‌گوییم که مدل‌های مختلف روش درمان در تروما چیست؟
- تجربه سوماتیک: تجربه سوماتیک روشی درمانی است که به‌جای تمرکز بر افکار و خاطرات دردناک، به احساسات جسمانی ناشی از تروما می‌پردازد. با تمرکز روی تغییرات بدنی مانند لرزش یا تنش، انرژی‌های منفی ناشی از تروما آزاد شده و بدن به سمت بهبودی هدایت میشود.
- درمان شناختی رفتاری: در درمان شناختی رفتاری، شما یاد می‌گیرید تا افکار و احساسات مرتبط با تجربه تروماتیک خود را به طور عمیق بررسی کنید و تغییر دهید.
- روش حساسیت‌زدایی و پردازش دوباره حرکات چشم: این روش درمانی ترکیبی، عناصر درمان شناختی رفتاری را با تکنیک‌های تحریک موزون مانند حرکات چشم ترکیب می‌کند تا خاطرات آسیبزا را از حالت فعال خارج و پردازش آن‌ها را بهبود بخشد.
۱۴ راهکار برای کاهش تروما
راهکار کاهش آسیب‌های تروما چیست؟ واضح است که دریافت خدمات روانشناسی قطعی‌ترین روش برای درمان شناخته میشود اما با راهکارهایی خودتان هم می‌توانید آسیب‌ها را فقط کاهش دهید یا به‌موازات جلسه درمانی برای بهبودی استفاده کنید. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- ورزش منظم
- ارتباط اجتماعی
- درخواست حمایت از دیگران
- شرکت در فعالیت‌های اجتماعی
- پیوستن به گروه‌های حمایتی
- ایجاد دوستی‌های جدید
- تنظیم سیستم عصبی
- تنفس آگاهانه
- استفاده از ورودی‌های حسی
- مراقبت از سلامتی
- خواب کافی
- رژیم غذایی متعادل
- کاهش استرس
- مدیتیشن و یوگا
کلام آخر
در این مقاله به این‌که تروما چیست پرداختیم. تروما تجربه آسیبزا و عمیق است که میتواند اثرات مخربی بر روان، جسم و رفتار فرد داشته باشد. این تجربه پیچیده، با ایجاد اختلال در تعادل روانی، باعث طیف وسیعی از مشکلات مانند اضطراب، افسردگی و تغییرات رفتاری میشود. شناخت علائم و علل تروما، گام نخست در مسیر بهبودی و مقابله با اثرات مخرب آن است. با تشخیص به‌موقع و دریافت درمان مناسب، افراد می‌توانند به زندگی عادی خود برگردند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
اگر با خواندن این مقاله متوجه نشانه‌های تروما در خودتان شده‌اید نگران نباشید. شما می‌توانید با روان‌درمانگران مجرب و متعهد کلینیک حس ارتباط بگیرید و تمام آنچه رنجتان میدهد را التیام بخشید. مشاوران حس شما را با احساساتتان پیوند می‌دهند. برای ارتباط با این تیم متخصص و حرفه‌ای کافی است برای رزرو نوبت به شماره ۰۹۰۲۲۶۷۰۶۲۲ در واتساپ پیام ارسال کنید.
سوالات متداول
- علائم جسمانی تروما چیست؟
علائم جسمی تروما شامل سردردهای مکرر، مشکلات گوارشی، خستگی مفرط، دردهای مزمن و اختلالات خواب میشود. - تغییرات رفتاری ناشی از تروما چیست؟
تغییرات رفتاری ناشی از تروما شامل انزوا، پرخاشگری، اعتیاد، اجتناب از محرکها و رفتارهای خودتخریبی است. - روش تشخیص PTSD و تروما چیست؟
برای تشخیص تروما متخصص معاینه فیزیکی، ارزیابی روانشناختی و استفاده از معیارهای تشخیصی استاندارد را انجام میدهد. - ترومای مغزی یا ترومای عصبی چیست؟
ضربهمغزی نوعی آسیب مغزی خفیف است که در اثر ضربه به سر و تکان خوردن مغز ایجاد میشود و میتواند منجر به فراموشی و سایر علائم شود. - تفاوت استرس با تروما چیست؟
استرس واکنش طبیعی به فشارها است که میتواند موقتی و حتی مفید باشد اما آسیب روحی تجربه عمیق و پایداری است که اغلب اثرات مخرب طولانیمدتی دارد. - تروما باعث اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) میشود؟
اگرچه همه افرادی که رویدادهای آسیبزا را تجربه میکنند به PTSD مبتلا نمیشوند، اما تداوم علائم مانند غمگینی، اضطراب و اجتناب از محرکها به مدت بیش از یک ماه و تأثیر منفی بر زندگی روزمره ممکن است نشاندهنده PTSD باشد.