مهاجرت و پروسه آن، تجربیات متفاوت تلخ و شیرینی را برای هر فرد به ارمغان می‌آورد. در حالت کلی، تجربیات مربوط به مهاجرت آمیخته به‌سختی و مشکلات هستند و اختلالات روانی بخشی از این تجربیات تلخ را شامل می‌شوند. ترومای مهاجرت نوعی آسیب روانی است که در میان مهاجران شیوع دارد و نرخ ابتلا به آن در طی دهه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است.
تاکنون تحقیقات و پژوهش‌های فراوانی بر روی علل پدیدآمدن تروما و بالاخص ترومای مهاجرت انجام‌گرفته است. آنچه مسلم و ضروری به نظر می‌رسد آشنایی با ریشه‌های به‌وجودآمدن تروما، راه‌های کنترل و در نهایت بهبود آن است. مقاله پیشرو کلینیک حس در جهت تعریف و زمینه‌های پیدایش تروما در مهاجران، اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار می‌دهد.
ترومای مهاجرت چیست؟
در معنای کلی، به مجموعه‌ای از فرایندها که باعث آسیب دائمی روان فرد می‌شوند، تروما می‌گویند. ترومای مهاجرت میتواند زمینه‌های فراوانی داشته باشد. دلایل اقتصادی و فرهنگی را می‌توان شاخص‌ترین دلایل ترومای روانی آن‌هم بعد از مهاجرت دانست. تأثیرپذیری از تروما توسط افراد میتواند تمامی زمینه‌های معنوی، جسمی، ارتباطات اجتماعی، روانی و... را در بربگیرد و موجب ناتوانی فرد در عملکرد صحیح خود در تمامی این عرصه‌ها گردد. ترومایی که فرد بعد از مهاجرت تجربه میکند الزاماً به طور ناگهانی پدید نمی‌آید، بلکه طی مراحلی و به‌تدریج او را درگیر خود میکند.
مراحل پیدایش ترومای پس از مهاجرت
به طور خلاصه، مراحل درگیر شدن افراد به ترومای مهاجرت را می‌توان به‌صورت زیر تشریح کرد:
۱- تروماهای قبل مهاجرت
بخشی از تروماهایی که فرد با خود به همراه دارد ناشی از آسیب‌های روانی پیش از مهاجرت است. کلیه عواملی که سبب می‌شوند فرد تصمیم به ترک کشور خود گرفته و مهاجرت کند را می‌توان در این دسته قرارداد. عواملی مانند: خشونت، فقر، جنگ، آزار و اذیت و عدم امنیت روانی، از جمله برجسته‌ترین آن‌ها هستند. هر یک از این دلایل به‌تنهایی یا به طور جمعی سبب بروز ترومای مهاجرت شده و فرد را مستعد آسیب‌های شدیدتر می‌کنند.
۲- تروما حین سفر مهاجرتی
هنگامی که فرد تصمیم می‌گیرد کشور خود را ترک کند و کشور دیگری را برای زندگی انتخاب میکند، ممکن است به واسطه عواملی دچار تروما شود. مواردی اعم از بازداشت، بازجویی، رفتار خشونت‌آمیز، وادارشدن به کار اجباری یا حتی دیپورت به دلایل نامشخص را می‌توان از عوامل پدیدآمدن تروما حین سفر و ترومای مهاجرت دانست. این دسته از دلایل ممکن است ریشه سیاسی و امنیتی داشته باشند.
۳- تروماهای پسا مهاجرتی
آسیب‌های روانی که فرد بعد از مهاجرت با آن‌ها دست‌وپنجه نرم میکند سبب این نوع از تروما می‌گردند. در پیدایش تروماهای پسا مهاجرتی فاکتورهای مختلفی تأثیر دارند. ترومای مهاجرت آن‌هم در این معنا، غالباً در افراد مستعد و دارای پیش‌زمینه قبلی شیوع و شدت بیشتری دارد. چالش‌های اقتصادی یک از دلایل اصلی بروز تروما است. برای مثال، برخی افراد با پیش‌زمینه فقر و کمبود‌های اقتصادی، از کشور خود مهاجرت می‌کنند. این دسته از افراد در کشور مقصد در یافتن شغل مناسب و به‌تبع آن تأمین هزینه‌های زندگی دچار مشکل می‌شوند؛ بنابراین اضطراب، افسردگی و در نهایت تروما به‌تدریج گریبان‌گیر آن‌ها می‌گردد.
افراد مستعد در بروز ترومای بعد از مهاجرت
مهاجران به طور پیوسته در معرض ابتلا به ترومای مهاجرت و آسیب‌های ناشی از آن هستند، اما در حالت کلی در گروه‌های خاصی از مهاجران ریسک ابتلا به تروما بالاتر است. بررسی گروه‌های پرخطر ما را برای انجام اقدامات درمانی بعدی بسیار یاری میکند.
۱- افراد باسابقه ترومای قبلی
افرادی که در دوران کودکی و یا نوجوانی با تروما یا تروماهای روانی مواجه بوده و تحت درمان قرار نگرفته‌اند یا دوره درمان آن‌ها به طور کامل طی نشده است، اصلی‌ترین گروه مستعد برای ابتلا به ترومای مهاجرت هستند. برای مثال، فردی را در نظر بگیرید که در دوران کودکی، یکی از والدین خود را ازدست‌داده و دچار تروما شده است.
چنین فردی بدون این‌که به درمان عوارض ترومای خود بپردازد به فکر مهاجرت افتاده و کشور خود را ترک میکند. با ورود به کشور مقصد و سکونت در آن، احساس غربت و دوری از خویشاوندان را به‌شدت احساس میکند. در واقع، ترومای قبلی که مانند زخم درمان نشده در روح او باقی‌مانده سرباز کرده و روان او را به‌هم‌ریخته و به‌شدت او را آسیب‌پذیر و شکننده میکند.
۲- کودکان مهاجر، قربانیان خاموش تروما
افراد در سنین کودکی دارای روحیه بسیار شکننده و حساسی هستند. هر گونه ایجاد تغییر یا برخورد با عوامل ناخوشایند، تأثیر بیشتر و طولانی‌مدت‌تری را در روان آن‌ها باقی می‌گذارد؛ بنابراین درباره کودکان و پدیده‌ای به نام مهاجرت باید بسیار محتاطانه و با تأمل بیشتری تصمیم‌گیری کرد. برای مثال، هنگامی که کودکان برای ورود به یک کشور یا سکونت در آن، تحت‌تأثیر قوانین الزام‌آور، مجبور باشند از والدین خود جدا شوند. مشاهده چنین اتفاقی باعث ایجاد ترس و آشفتگی روانی در آن‌ها و در نهایت بروز ترومای مهاجرت می‌شود. به‌طورکلی عوامل بسیاری می‌توانند در ابتلای کودکان به تروما دخیل باشند؛ بنابراین انجام اقدامات مراقبتی بعد از مهاجرت در قبال کودکان، آنان را از آسیب‌های بعدی مصون میکند.
۳- مهاجران اجباری
افرادی که از کشورهای جنگ‌زده مجبور به مهاجرت به سایر کشورها می‌شوند، می‌توانند حامل تروماهای گوناگونی باشند. ترس و احساس عدم امنیت روانی بخش غالب آسیب‌های ترومایی آن‌ها به شمار می‌رود. این دسته از مهاجران با داشتن فاکتورهای خطرناک متعدد، در صدر جدول احتمال ابتلا به ترومای مهاجرت قرار می‌گیرند.
کلام آخر
ابتلا به ترومای مهاجرت چه در افراد مستعد و چه در سایر مهاجران یک پروسه تدریجی است. انجام اقدامات مراقبتی و کنترلی میتواند از پیشروی آن جلوگیری به عمل آورد. اولین قدم در این زمینه، شناخت زمینه‌های پیدایش و مراحل وقوع تروما است. تروما غالباً باتوجه به عوارضی که پدید می‌آورد، تشخیص داده می‌شود. زمینه‌های قبلی در ابتلای افراد به ترومای بعد از مهاجرت بسیار مؤثر هستند. شناخت علائم، ریشه‌ها، زمینه‌ها و علاوه‌برآن، آشنایی با مهاجران مستعد برای بروز تروما، میتواند سیستم درمانی و روان‌شناسی موجود را در کنترل و بهبود این آسیب یاری کند. آگاهی و مطالعه در این زمینه اولین قدم است.
سؤالات متداول
- روش‌های بهبود و مقابله با ترومای بعد از مهاجرت چه مواردی را شامل می‌شود؟
برای درمان این مشکل بهتر است با یک روان‌شناس حرفه‌ای صحبت کنید و جلسات درمانی خود را به هیچ عنوان ناتمام نگذارید. - ترومای مهاجرت دارای چه علائم شاخصی است؟
افسردگی و انزوا، خلق پائین و بی‌میلی نسبت به انجام فعالیت‌های روزمره از اصلی‌ترین عوامل دخیل در ترومای مهاجرت به شمار می‌روند. - درمان تروما پسا مهاجرتی چه مدتی طول می‌کشد؟
نمی‌توان به طور دقیق تعیین کرد و کیس موردنظر باید توسط روان‌شناس مورد بررسی قرار گیرد. هر چه فرد در صورت مشاهده علائم ابتدائی سریع‌تر به مشورت با روان‌شناس بپردازد امکان بهبودی سریع‌تر و بیشتر است. - مهاجرت به‌تنهایی ریسک ابتلا به تروما را افزایش می‌دهد؟
بله در مواردی میتواند ریسک ابتلای فرد را به تروما افزایش دهد.
